Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 63:
'''Türkiyə''' ({{lang-tr|''Türkiye''}}), rəsmi adı '''Türkiyə Respublikası''' ({{lang-tr|''Türkiye Cumhuriyeti''}}). Paytaxtı [[Ankara]] olan [[Avropa]], [[Asiya]] və [[Afrika]] qitələrinin bir birinə ən çox yaxınlaşdığı nöqtədə yerləşən ölkədir. Ölkə torpaqlarının böyük hissəsi [[Kiçik Asiya|Anadolu yarımadasında]], bir hissəsi isə [[Balkan yarımadası]]nın çıxıntısı olan [[Frakiya|Trakiya]]da yerləşir. Ölkə üç tərəfdən [[Aralıq dənizi]], [[Qara dəniz]] və onlar arasında yerləşən [[Mərmərə dənizi]] və [[Egey dənizi]] ilə əhatə olunur. Türkiyə şərqdən [[Gürcüstan]], [[Ermənistan]], [[Azərbaycan]] və [[İran]], cənubdan [[İraq]] və [[Suriya]], qərbdən [[Yunanıstan]] və [[Bolqarıstan]] ilə həmsərhəddir.
 
Türkiyə yeddi müstəqil [[türk dövlətləri]]ndən biridir. Əhalisinin əksəriyyəti [[İslam]] dininə inanır. Ölkənin rəsmi dili [[türk dili]]dir, lakin əhalinin 15.7 %-ni (ehtimal) təşkil edən [[kürdlər]] və [[zazalar]], [[kürd dili]] və [[zaza dili]]ni də geniş işlədirlər.
 
== Coğrafi mövqeyi, təbii şərait və ehtiyatları. ==
İki qitədə: [[Avropa]] və [[Asiya]]<nowiki/>da yerləşən Türkiyənin sahəsi 779 min km 2 -dir. Ölkənin Avropa hissəsi Şərqi Frakiya və ya Rumeli adlanmaqla ümumi ərazinin 3%-ni (23,7 min km 2 ), Asiya hissəsi isə Anadolu adlanmaqla ümumi ərazinin 97%-ni əhatə edir. Avropa və Asiya hissələrini bir-birindən Egey dənizi, Bosfor və Dardanel boğazları ayırır. Türkiyə ticarət və hərbi-strateji yollar (avtomobil və dəmir) kəsimində və 3 dəniz (şimalda Qara, qərbdə Egey, cənubda Aralıq dənizi) əhatəsində yerləşir, bu da onun coğrafi və geosiyasi mövqeyinin əlverişliyini müəyyən edir. Türkiyə dağlıq ölkədir. Ölkənin dəniz səviyyəsindən orta yüksəkliyi 1132 m-dir. Mərkəzi hissədə Anadolu yaylası, kənarlarında isə silsilələr yerləşir (şimalda Pont, cənubda Tavr). Anadolu yaylası 3 rayona bölünür: Qərbi, Daxili və Şərqi. Qərbi Anadolu – [[Egey dənizi|Egey]] və [[Mərmərə dənizi|Mərmərə]] dənizlərinin sahillərini əhatə edir. Buradakı dağlar orta yüksəkliyə malikdir (Uludağ – 2543 m). Türkiyənin ucqar şimal-qərbinin (Şərqi Frakiya) relyefi düzənlik olduğundan kənd təsərrüfatı baxımından əlverişlidir. Daxili Anadolu – Anadolu yaylasının çox yüksək hissəsidir. Hündürlüyü 850 m olan dağ tirəsində ölkənin paytaxtı Ankara şəhəri yerləşir. Şərqi [[Anadolu]] – [[İran]]<nowiki/>la sərhəddə yerləşməklə ərazisində Türkiyənin ən yüksək nöqtəsi (5165 m) ucalan Ağrıdağdan ibarətdir. Pont dağları Qara dəniz sahillərinə paralel 100 km məsafədə uzanır. Pont dağları Sinopdan şərqdə 3000-3700 m-ə qədər ucalır (ən hündür nöqtə Trabzon yaxınlığında Qaçqar – 3937 m). Türkiyənin cənubunda Aralıq dənizi boyu və ondan şərqə Türkiyə-[[İran]] sərhəddinədək Tavr dağları uzanır. O, Qərbi, Mərkəzi və Şərqi Tavrlara bölünür.
 
=== Təbii ehtiyatları ===
Türkiyə təbii ehtiyatlarla o qədər də zəngin deyildir. Əsasən xromit ([[Toros]]), həmçinin daş və qonur kömür, civə, sürmə, mis, molibden, manqan, volfram, dəmir filizinin ehtiyatı vardır. Bəzən neft-qaz ehtiyatının olduğu da göstərilir.
 
=== İqlimi ===
Qara dəniz sahillərində [[Iqlim amilləri|iqlim]] Aralıq dənizindən rütubətli subtropikə keçid təşkil edir. Burada iqlim yumşaqdır, bu da ölkənin mərkəz hissəsindən gələn soyuq atmosfer axınlarının qarşısını alan dağlar və dəniz hava kütlələri ilə əlaqədardır. Egey və Aralıq dənizi sahillərinin iqlimi subtropik Aralıq dənizi tiplidir (isti və quru yay, yumşaq və yağıntılı qış). Türkiyənin daxili hissələrinin iqlimi kontinental tipli subtropikdir. Ölkədə yanvarın orta temperaturu 4; 7 0 C, iyulun isə 20; 24 0 C-dir. Qərbə 635 mm, şərqə 2500 mm yağıntı düşür (əsasən oktyabr-mart). Şərq hissə çox şaxtalıdır (ən minimum temperatur -40 0 C burada qeydə alınıb).
 
=== Daxili suları ===
[[Konya]] düzənliyi istisna olmaqla ölkə ərazisində çay şəbəkəsi sıxdır. Lakin bu çaylar dağ mənşəli olduğundan gəmiçiliyə yararlı deyildir. Yaşıl İrmak, Qızıl İrmak əsas, həmçinin [[Fərat]], [[Dəclə]] çayları, [[Van]] isə gölüdür.
 
== Etimologiya ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023