== Talassogen morfoskulpturlar ==

Azərbaycan respublikasının müasir relyefinin inkişafında və formalaşmasında Xəzər dənizinin, eləcə  də  Dördüncü dövrdə və daha  qədim geoloji dövrlərdə onun yerində mövcud olmuş və dövrü olaraq  düzənlik və dağətəyi  sahələri basmış dəniz hövzələrinin abraziya və  akkumulyasiya fəaliyyətinin böyük rolu olmuşdur.  Bu hövzələrin fəaliyyəti nəticəsində yaranmış morfoskulpturlar-dəniz terrasları və  müasir sahil relyef formaları ərazidə  geniş yayılmışdır.

Dəniz terraslarının öyrənilməsinin   mühüm elmi və nəzəri əhəmiyyəti vardır. Beləki, onlar haqqında dəqiq  məlumat əldə etmədən ərazidə  relyefin inkişaf tarixini bərpa etmək və həmin  dövr üçün yeni və müasir tektonik hərəkətlərin sürəti,   amplitudu və xarakteri haqqında obyektiv fikir söyləmək çətindir. Ona görə də bu məsələ uzun müddət tədqiqatçıların diqqət mərkəzində olmuşdur. (Antonov, 1953, 1957; Vəkilov, 1956; Budaqov, 1956, 1957; Fyodorov, 1957, 1961; Liliyenberq, 1961,1962;  Dumitraşko  və b., 1961; Şirinov, 1961, 1973  və b.).

 

Tədqiqatçıların əksəriyyəti Xəzərin Dörduncu dövr  dəniz terraslarını və onlara müvafiq  çöküntülərini erkən dördüncü dövr- bakı; orta dördüncü  dövr – xəzər; Son dördüncü dövr- Xvalın  və  holosen- yeni kaspi kimi qruplaşdırmışlar.

Azərbaycan  sahillərinin ayrı-ayrı  bölgələrində müəlliflər müxtəlif miqdarda terras səviyyəsi ayırmışlar (cədvəl 6.4). Terrasın miqdarının müxtəlifliyi  ilk növbədə ayrı-ayrı regionlarda tektonik quruluşun, eləcə də dördüncü dövrdə   tektonik hərəkətlərin  rejiminin müxtəlifliyi,  ərazinin tədqiqatlarla əhatə olunma   dərəcəsi   və dəqiqliyi ilə izah edilə  bilər.