Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
k using AWB
Sətir 42:
|ərazi6 = {{AFG}}
|sayı6 = 20 100
|ref6 = <ref name="">T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , Felsefe ve Din Bilimleri : [http://guneyturkistan.files.wordpress.com/2010/12/afganistan_turklerinin_dini_inanc_ve_yasayislari.pdf Afganistan Türklerinin dini , inanc ve yaşayışları]</ref>
|ərazi9 = {{LBN}}
|sayı9 = 75 000
Sətir 68:
|ref20 = <ref name="Ethnic composition of Azerbaijan by 2009 census"/>
|dili = [[Kürd dili]]
|dini = '''[[İslam]]'''</br />(Azlıq [[Yezdanizm]], [[Xristianlıq]] və [[İudaizm]])
|qohum xalqlar = [[Bəluclar]], [[Farslar]]
|qeyd =
Sətir 75:
'''Kürdlər''' ({{lang-ku|کورد}} - "Kurd") — [[Yaxın Şərq]]də [[Türkiyə]], [[İraq]], [[İran]], [[Suriya]] ərazisində kompakt halda yaşayah xalq. Əsasən [[Kürd dili|kürd]], [[Türk dili|türk]], [[Ərəb dili|ərəb]] və [[Fars dili|fars]] dillərində danışırlar.
{{Kürdlər}}
Kürd tayfaları qədimdən cənub-qərbi İranda yaşamışlar. "Kürd" sözü qədim dillərdə "pəhləvan", "mərd" deməkdir. <ref>Етнографик очерк, сəh. 59. // [[Məhəmmədhəsən bəy Vəlili-Baharlı|Мəhəммəд Һəсəн Вəлиjев (Баhарлы)]]. "Азәрбајҹан" (Физики–ҹоғрафи, етнографик вə игтисади очерк). Илк нəшри: 1921-ҹи ил; Тəкрaр нəшр. Русҹадан тəрҹүмə едəни Васиф Гулиjев. Бакы: "Азәрбајҹан" нəшриjjаты, 1993, 192 сəh.</ref>
 
== Dil və mənşə ==
Sətir 93:
*1965-ci ildə aparılmış siyahıyaalmada kurmanc dilini ana dili kimi 2.219.502 nəfər (ana dilini kurmanc dili olaraq qeyd edənlərin 1.323.690<ref>[[Heinz Kloss]] & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4</ref> nəfəri kurmanc dilindən başqa dil bilməmişdir), "ikinci ən yaxşı bildiyi dil" kimi (yəni ana dilini kurmanc dilindən başqa bir dil olaraq göstərən və həmçinin kurmanc dilini də bildiyini qeyd edənlər; bunlar içərisində ana dilini zaza, türk, ərəb, çərkəz, süryani və erməni dilləri olaraq qeyd edənlər birlikdə 99%-dən çox olmuşdur) isə 429,168 nəfər göstərmişdir, yəni Türkiyənin zazalar sayılmadan qeyd edilən iki göstəriciyə əsasən kurmanc dilini bilən əhalisi 2,648,670 nəfər olmuşdur.<ref>[http://www.ciemen.org/mercator/pdf/wp11-def-ang.pdf Escarré International Centre for Ethnic Minorities and Nations]:Recent Changes in Turkey’s Language Legislation</ref> Beləliklə, 1965-ci ildə 31,391,421 nəfər olan Türkiyə əhalisinin ən yüksək ehtimalla 8,44%-ni kürdlər (kurmanclar) təşkil edirdi (Belə ki, kürd dilinin kurmanc ləhcəsini bilən hər kəs etnik olaraq kürd olmamışdır, yəni "ikinci ən yaxşı bildiyim dil" qrafasında "kurmancca" deyə qeyd edənlərin içərisində kökən olaraq şərqi anadoluda kürdlərlə iç-içə yaşayan və müəyyən dərəcədə "dil baxımından kürdləşmiş" şiə türklər-öz deyimləri ilə ələvi türkmənlərin, həmçinin məlum səbəblərdən dolayı əsasən XX əsrin əvvəllərində 1910-1920-ci illərdə sürətlə islamı ''qəbul etmiş'' və ya onun kölgəsinə sığınmış bölgədən köç etməyərək "erməni şüuruna sahib olduğu halda" özünü kürd olaraq göstərən ermənilərin, kürdlərlə qarşılıqlı dolğun qohumluq əlaqələri olan ərəblərin müəyyən hissəsinin, kürdlərdən ayrı bir millət hesab edilən zazaların da olması nəzərə alınmalıdır).
*Türkiyə Statistika Qurumunun 31 dekabr 2013-cü il tarixinə olan rəsmi təxminə əsasən Türkiyə Cümhuriyyəti əhalisi 76,667,864 nəfərdir .<ref>Türkiye İstatistik Kurumu: [http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15974 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2013]</ref> Əgər bu nisbət payı (8,44 %) olduğu kimi qalsaydı onda 2013-cü ilin sonuna olan təxmini hesablamalara əsasən Türkiyədə ən çoxu 6.471 milyon nəfər kürd yaşamalıdır. Ancaq uzun illərdir kürdlərin əksəriyyətinin məskunlaşdığı Türkiyənin şərq və cənub-şərq vilayətlərində əhalinin təbii artımının yüksək olması, həmçinin 1-ci körfəz müharibəsində 1 milyondan artıq kürdün İraqdan Türkiyəyə keçərək burada məskunlaşması kürdlərin ölkə əhalisi içərisində payını xeyli artırmışdır.<ref>[http://looklex.com/e.o/kurds.htm Kurds — '''LookLex Encyclopaedia''']</ref>
*'''Konda : Araştırma ve Danışmanlık''' tərəfindən Türkiyə hökumətinin sifarişi ilə 1993-cü ildə Türkiyə Respublikasının etnik və sosial quruluşunu öyrənmək məqsədiylə apardığı araştırmanın yekunları əsasında 2006-cı ilə verdiyi təxminə əsasən Türkiyə əhalisinin 76%-ni Anadolu [[türklər]]i , 15,7%-ni [[kürdlər]] və [[zazalar]], 2,8%-ni digər türk xalqlarının nümayəndələri, 0,7%-ni ərəblər, 4,7%-ni isə digər etnik qruplar təşkil edir.<ref name="Konda Araştırma ve Danışmanlık : toplumsal yapı araştırması –Biz Kimiz ? (2006)"/><ref>[[Milliyyət (qəzet)|Milliyet Gazetesi]]: [http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html 55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk]</ref>
 
=== İranda ===
{{əsas|İran əhalisi}}
[[Şəkil:Map of Kurdish-inhabited provinces of Iran, according to a poll in 2010.PNG|250px|thumb|right|2010-cu ildə İran Mədəniyyət Nazirliyinin həyata keçirdiyi ölkə miqyaslı sorğuya əsasən danışanların ana dili əsasında İran kürdlərinin məskun olduqları ostanlar və həmin ostanlarda əhali içində nisbətləri.]]
[[İran]]da kürdlər ölkə əhalisinin təxminən 5 %<ref>Volume 2. Dabbagh – Kuwait University. — Iran, page 1111–1112. // [http://dl.lux.bookfi.org/genesis/225000/40f24be28105b636c4b3e75f58f93220/_as/%5BMatteatr_P%5D_The_Encyclopedia_of_the_Modern_Middle(BookFi.org).pdf Encyclopedia of Modern Middle East & North Africa. Second Edition.] Volume 1 — 4. Editor in Chief: Philip Mattar. Associate Editors: Charles E. Butterworth, Neil Caplan, Michael R. Fischbach, Eric Hooglund, Laurie King–Irani, John Ruedy. [[:en:Farmington Hills, Michigan|Farmington Hills]]: [[:en:Gale (publisher)|Gale]], 2004, 2936 pages. ISBN 9780028657691{{oq|en|'''Population''' <br/>With an estimated population of 67 million in 2004, Iran is one of the most populous countries in the Middle East. ... Iran’s second largest ethnolinguistic minority, the Kurds, make up an estimated 5 percent of the country’s population and reside in the provinces of Kerman and Kurdistan as well as in parts of West Azerbaijan and Ilam. Kurds in Iran are divided along religious lines as Sunni, Shi⴬ite, or Ahl-e Haqq.}}</ref> – 7%<ref>Lyle, Garry. Iran (series: Major World Nations), Philadelphia: Chelsea House Publishers (1999); pg. 9-10.</ref><ref name="National portal for electronic services of İran">[http://en.iran.ir/en_news/population.html National portal for electronic services of İran] :...The Kurds, who make up about 7 percent of the population, reside primarily in the Zagros Mountains near the borders with Iraq and Turkey.</ref><ref>Lyle, Garry. Iran (series: Major World Nations), Philadelphia: Chelsea House Publishers (1999); pg. 9-10.</ref>-ni təşkil edirlərlər (bu zaman bu qurupun içərisinə sayları 1 milyondan yuxarı olan və lur dilində danışan ləklər, lur dilində danışan feylilər və kermanşahilər, həmçinin tutarlı elmi əsaslarla kürd olmadıqları təsdiqlənmiş zaza toplumuna daxil olan goranlar və s. kürdlüyü mübahisə doğuran qruplar sayılmadan irəli sürülmüş təxminlərə əsasən 5,3%<ref>Asia Times Online :[http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/HF08Ak03.html Iran's lurking enemy within]:..These assassinations were complemented with aggressive counter-insurgency tactics and a determined effort to isolate the extremist separatists from the mass of Iranian Kurds (who make up about 5% of the country's population)...</ref>) və bu payla onların İranda sayı 2006-cı ilə olan təxmini hesablamalara əsasən 4,9 milyon nəfərdir.
 
=== İraqda ===
{{əsas|İraq əhalisi}}
*1957-cii ildə İraqda aparılmış siyahıyaalmanın 1959-cu ilin əvvəlində elan olunmuş yekun nəticələrinə əsasən İraqın 6,34 milyon nəfərlik əhalisinin 12,92%-ni (819 min nəfər) kürdlər , 8,94%-ni (567 min nəfər) isə türkmanlar təşkil etmişdir . Sonrakı siyahıya almalarda türkmənlərin sayı süni şəkildə azaldılaraq bölgələrdən asılı olaraq ya ərəb ya da kürd kimi qeyd edilmişdir .
*2008-ci ilə olan rəsmi təxminə əsasən [[İraq]] əhalisi 31,895,637<ref>[http://cosit.gov.iq/english/pdf/2008/allreports/IRAQ%20IN%20FIGURE.pdf Central Organization for Statistics and Information Technology of Iraq]</ref> nəfərdir . Müxtəlif təxminlərə əsasən kürdlər ölkə əhalisinin təxminən 13%-ni, 15%<ref name="Iraq">CİA :[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html#People Iraq]:...Ethnic groups: Arab 75%-80%, Kurdish 15%-20%, Turkoman, Assyrian, or other 5%</ref>-ni, 17%<ref name="The Turkmen of Iraq: Underestimated, Marginalized and exposed to assimilation Terminology"/><ref>Russell, Malcom B. The Middle East and South Asia 1997 (The World Today Series). Harpers Ferry, West Virginia: Stryker-Post Publications (1997); pg. 104.</ref><ref name="The Turkmen of Iraq: Underestimated, Marginalized and exposed to assimilation Terminology"/><ref name="Kurds in Iraq">Islamopedia Online :[http://www.islamopediaonline.org/country-profile/iraq/major-religious-communities/kurds-iraq Kurds in Iraq]</ref>-ini və ya 20%<ref name="Iraq"/>-ni təşkil edirlər və bu payla onların İraqda sayı 2008-ci ilə olan təxmini hesablamalara əsasən 4,1-6,4 milyon nəfərdir.
 
=== Suriyada ===
Sətir 111:
 
=== Azərbaycanda ===
Kürdlər hazırda Naxçıvan MR-nın Sədərək rayonunda rayon mərkəzində (Heydərabad qəsəbəsi), Culfa rayonunun [[Teyvaz]]<ref>A to Z of Azerbaijan in web site Azerb.com – by Travel-Images.com : [http://www.azerb.com/az-kurd.html The Kurds]</ref> kəndində və Şərur rayonunun [[Dərəkənd]]<ref>[http://azr.baybak.com/il_2008_say_3778.azr BayBək, Bir Millətin səsi]</ref> kəndində yaşayırlar, həmçinin erməni işğalına qədər [[Laçın rayonu|Laçın]] ([[Qarakeçdi]], [[Bozlu]], [[Kamallı (Laçın)|Kamallı]], [[Şeylanlı]], [[Katos]], [[Ağcakənd (Laçın)|Ağcakənd]] və [[Minkənd]] kəndləri), [[Kəlbəcər rayonu|Kəlbəcər]] ([[Soyuqbulaq (Kəlbəcər)|Soyuqbulaq]], [[Yuxarı Şurtan]], [[Orta Şurtan]], [[Aşağı Şurtan]], [[Zəylik (Kəlbəcər)|Zəylik]], [[Xallanlı]], [[Ağcakənd (Kəlbəcər)|Ağcakənd]] və [[Oruçlu]] kəndlərində elliklə), [[Qubadlı rayonu|Qubadlı]] ([[Zilanlı]] kəndi) rayonlarında da kürdlər yaşayırdılar. İşğaldan sonra bu rayonların əhalisi [[Azərbaycan]]ın digər şəhər və rayonlarına məcburi köçkün düşmüşlər.<ref>[http://azerbaijan.az/_Districts/_districts_a.html Azerbaijan.az saytı. İnzibati-ərazi vahidi üzrə məlumat.] Bax: Rayonların tarixi haqqında qısa məlumat</ref>
 
{| class="wikitable collapsible collapsed"
Sətir 191:
|}
 
İraqın Süleymaniyə şəhərində kürd təşkilatlarının qurultayı keçirilib. Qurultayda nümayiş etdirilən "qırmızı Kürdüstanın" xəritəsinə [[Naxçıvan]], [[Laçın rayonu|Laçın]], [[Zəngilan rayonu|Zəngilan]], [[Qubadlı rayonu|Qubadlı]] və [[Kəlbəcər rayonu|Kəlbəcər]] rayonları daxil edilib, kürdlərin Azərbaycanda məskunlaşması məsələsi müzakirə olunub. Məhz həmin qurultaydan sonra kürdlərin Azərbaycan Respublikasına köçürülməsi planlı şəkildə həyata keçirilir.<ref> [http://wap.musavat.com/wapread.php?news_id=58379 Kürdlər Azərbaycanda] </ref>, <ref>[http://www.musavat.com/new/G%C3%BCnd%C9%99m/52848-K%C3%9CRDL%C6%8FR_N%C4%B0Y%C6%8F_M%C6%8FHZ_AZ%C6%8FRBAYCANA_K%C3%96%C3%87%C3%9CR Kürdlər Azərbaycana köçürülür]</ref> <ref>[http://www.gunaz.tv/aze/37/newsCat/1/newsID/2714-Barzani-Kerkuk-Urmu-Maraga-Tebriz-kurd-Xalqinin-Qelbidir-ARXIVden.html/newsPage_1/401 Barzani: Kerkük, Urmu, Marağa, Tebriz kürd Xalqının Qelbidir] </ref><ref>Güney Azərbaycan Milli Oyanış Hərəkatı ('''GAMOH''') :[http://www.gamoh.biz/habergoster.asp?id=131 Gəlmə kürdlərin Azərbaycana “böyük köç”ü davam edir]:..Qubadan aldığımız məlumata görə, yerli əhalinin müqavimətinə baxmayaraq, 70 kürd ailəsi rayonun Təngəaltı ərazisində məskunlaşdırılıb. Gəlmələrin İraqdan köçürüldüyü ehtimal olunur. Yerli əhalinin bildirdiyinə görə, onlar yüksək nüfuzlu məmurun göstərişi əsasında həmin ərazidə yerləşdirilib. Bu səbəbdən rayon rəhbərliyi kürdləri ərazidən köçürməkdə acizdir...</ref>
 
=== Ermənistanda ===
Sətir 214:
 
=== Avropada ===
Finlandiyada 7.135 nəfər kürd yaşayır.<ref>[http://www.hs.fi/english/article/Immigrants+and+the+difficulties+of+integration+and+getting+into+the+cultural+mainstream/1135257413956 Helsingin Sanomat] According to the Population Register Centre, a total of 155,660 foreign citizens lived in Finland at the end of 2009.</ref>
 
== Tanınmış kürdlər ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023