Ədalət Partiyası (Azərbaycan, 1916): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Əlavə məlumatların, istinadlarin əlavə edilməsi; vikiləşdirmə
Sətir 1:
{{Siyasi partiya|Partiyanın adı=Ədalət|Orijinal adı=|Loqo=|Loqonun eni=|İmza=|Qurucusu=|Lideri=Əsədulla Qafarzadə|Sədri=|Quruluş tarixi=1916|Qapanış tarixi=1920|Qərargahı=|İdeologiyası=[[Sosial demokratiya]]|İnternasional=|Müttəfiqləri=|Gənclər təşkilatı=|Üzvlərinin sayı=|Şüarı=|Parlamentdə yerləri=|Aşağı palatada yerləri=|Yuxarı palatada yerləri=|Avropa Parlamentində yerləri=|Bölgələrdə=|Himni=|Mətbuat orqanı=|Üzvləri=[[Seyid Cəfər Pişəvəri]]<br/>Bəhram Ağazadə<br/>Ağa Baba Yusifzadə,|Rəsmi saytı=}}
'''"Ədalət" inqilabi fəhlə təşkilatı''' - [[1914-cü il]]də fəaliyyətə başlamış, [[1916-cı il]]də təşkilat kimi formalaşmışdır.
 
'''"Ədalət" inqilabi fəhlə təşkilatı''' vəya '''İran Ədalət firqəsi''' - [[1914-cü il]]də fəaliyyətəiranlı başlamışmühacirlər tərəfindən əsası qoyulmuş, [[1916-cı il]]də [[Sosial demokratiya|sosial demokrat]] təşkilat kimi formalaşmışdır.
 
Onun qurucuları arasında Əsədulla Qafarzadə, [[Bəhram Ağayev]], Ağa Baba Yusif-zadə və, sonradan [[Seyid Cəfər Pişəvəri]] kimi tarixə keçən, Cavadzadə Xalxali vardılar.<ref>"[http://www.kultura.az/news/20140827071953702 Pişəvəri Rəsulzadəyə qarşı]" Kultura</ref>
 
== Tarixi ==
Rəsmi yaranma tarixi [[Bəhram Ağayev]]in başçılıq etdiyi bir qrup iranlı (əsasən Cənubi azərbaycanlı) fəhlənin "Hümmət" partiyasından ayrıldığı 1917-ci il sayılır. "Ədalət" özünü "[[İctimaiyyun-amiyyunAmiyyun (təşkilat)|İctimaiyyun-Amiyyun]]"un varisi hesab edir, [[Cənubi Azərbaycan|Cənubi Azərbaycanda]] müntəzəm surətdə fəal inqilabi iş aparırdı. Təşkilatın Rusiya Sosial-Demokrat Fəhlə Partiyası Bakı Komitəsində və "Hümmət"də daimi nümayəndələri var idi.<ref>{{kitab3|müəllif=[[Tadeuş "Ədalət"Svitoxovski]], 1917-ciBrian ildənC. AzərbaycanCollins|başlıq=Historical dictionary farsof dillərində "Bayraqi-ədalət" adlı jurnal nəşr etməyə başlamışdıAzerbaijan|link=http://books.google.com/books?id=yjIZ6ymyNO8C|yer=USA|nəşriyyat=Scarecrow Burada, əsasən, İranın daxili siyasi vəziyyətinə dair problemlər, Qacar sülaləsinə qarşı mübarizə, şahlıq hakimiyyətinin devrilməsi və demokratik respublika qurulması tələbi işıqlandırılırdı.Press|il=1999|страницы=11|isbn=0810835509|тираж=}}</ref>
 
"Ədalətin" proqram və nizamnaməsi Azərbaycan və [[Fars dili|fars]] dillərində xüsusi kitabça şəkilində nəşr edilmişdir, həmçinin, "Hürriyyət" qəzetində dərc olunmuşdu, hansınınki redaktoru partiyanın üzvü olan [[Seyid Cəfər Pişəvəri|Mir-Cəfər Pişəvəri]] idi. "Ədalət" 1917-ci ildən Azərbaycan və fars dillərində "Bayraqi-ədalət" adlı jurnal nəşr etməyə başlamışdı. Burada, əsasən, İranın daxili siyasi vəziyyətinə dair problemlər, [[Qacarlar|Qacar sülaləsinə]] qarşı mübarizə, şahlıq hakimiyyətinin devrilməsi və [[Demokratik quruluş|demokratik respublika]] qurulması tələbi işıqlandırılırdı.
 
1917-1918-ci illərdə təşkilat xeyli möhkəmləndi və Cənubi Azərbaycan fəhlələri içərisindən silahlı dəstə təşkil etdi. Bu dəstə [[Mart soyqırımı|1918-ci ilin mart soyqırımı]] zamanı mədən-zavod rayonlarında asayişə nəzarət edir, burada qırğın düşməsinin qarşısını alırdı. [[1919-cu il]]in əvvəlində Ə.Əsədulla Qafarzadə başda olmaqla, partiyanın Mərkəzi Komitəsinin yeni tərkibi seçildi. Mərkəzi Komitəyə B.C.[[Bəhram Ağayev]], S.C.Seid Cəfər Cavadzadə ([[Seyid Cəfər Pişəvəri|Pişəvəri]]), R.Kərimov və başqaları daxil oldular. "Ədalət‖inƏdalətin" Bakıdan əlavə, Gəncədə, Lənkəranda, Astarada və [[Tiflis]]dəTiflisdə də komitələri var idı. "Ədalət" 1919-cu ildən Rusiya Kommunist (bolşeviklər) Partiyası (RK(b)P) Bakı Komitəsi və "Hümmət‖ləHümmətlə" daha sıx əməkdaşlığa başladı. Həmin ilin iyunundan RK(b)P Qafqaz Ölkə Komitəsinin maliyyə yardımı ilə partiyanın qeyri-leqal "Hürriyyət" qəzeti nəşrə başladı. Azərbaycan kommunist təşkilatlarının [[1920-ci il]] fevralın 11-12-də keçirilən birinci qurultayı [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]ni devirməklə hakimiyyəti ələ keçirmək məqsədilə "yerli şəraitdən və taktiki mülahizələrdən çıxış edib" RK(b)P Bakı Komitəsini, "HümmətHümməti"i və "Ədalət‖iƏdaləti" vahid [[Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyası]] (AK(b)P) halında birləşdirməyi qərara aldı. Qurultayın seçdiyi Mərkəzi Komitəyə "Ədalətdən" K.C.Ağazadə, [[Dadaş Bünyadzadə|D.X.Bünyadzadə]], Ə.[[Əliheydər Qarayev]], A.[[Ağababa Yusifzadə]] daxil oldular.
 
Həmin il "Ədalətin" Azərbaycanda və onun hüdudlarından kənarda fəaliyyət göstərən bütün komitələri də AK(b)P-yə daxil oldu.
1917-1918-ci illərdə təşkilat xeyli möhkəmləndi və Cənubi Azərbaycan fəhlələri içərisindən silahlı dəstə təşkil etdi. Bu dəstə 1918-ci ilin mart soyqırımı zamanı mədən-zavod rayonlarında asayişə nəzarət edir, burada qırğın düşməsinin qarşısını alırdı. [[1919-cu il]]in əvvəlində Ə.Qafarzadə başda olmaqla, partiyanın Mərkəzi Komitəsinin yeni tərkibi seçildi. Mərkəzi Komitəyə B.C.Ağayev, S.C.Cavadzadə (Pişəvəri), R.Kərimov və başqaları daxil oldular. "Ədalət‖in Bakıdan əlavə, Gəncədə, Lənkəranda, Astarada və [[Tiflis]]də də komitələri var idı. "Ədalət" 1919-cu ildən Rusiya Kommunist (bolşeviklər) Partiyası (RK(b)P) Bakı Komitəsi və "Hümmət‖lə daha sıx əməkdaşlığa başladı. Həmin ilin iyunundan RK(b)P Qafqaz Ölkə Komitəsinin maliyyə yardımı ilə partiyanın qeyri-leqal "Hürriyyət" qəzeti nəşrə başladı. Azərbaycan kommunist təşkilatlarının [[1920-ci il]] fevralın 11-12-də keçirilən birinci qurultayı [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti]]ni devirməklə hakimiyyəti ələ keçirmək məqsədilə "yerli şəraitdən və taktiki mülahizələrdən çıxış edib" RK(b)P Bakı Komitəsini, "Hümmət"i və "Ədalət‖i vahid Azərbaycan Kommunist (bolşeviklər) Partiyası (AK(b)P) halında birləşdirməyi qərara aldı. Qurultayın seçdiyi Mərkəzi Komitəyə "Ədalətdən K.C.Ağazadə, D.X.Bünyadzadə, Ə.Qarayev, A.Yusifzadə daxil oldular.
 
== İstinadlar ==
Həmin il "Ədalətin Azərbaycanda və onun hüdudlarından kənarda fəaliyyət göstərən bütün komitələri də AK(b)P-yə daxil oldu.
<references/>
 
==Mənbə==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023