Kimyəvi elementlərin dövri sistemi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur
kRedaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
[[Şəkil:Medeleeff by repin.jpg|thumb|200px|'''[[Dimitri Mendeleyev]]''']]
'''Kimyəvi elementlərin dövri sistemi''' — bilinən bütün [[Element|elementləri]] müəyyən bir nizama görə ehtiva edən və araşdırmağı asanlaşdıran bir [[Sistem|sistemdir]]. İlk olaraq [[1867]]-ci [[İl|ildə]] [[J.A.R Newlands]], elementləri artan [[Atom kütləsi|atom kütlələrinə]] görə sıralamış və bir elementin, özünü izləyən səkkizinci elementə bənzər xüsusiyyətlər göstərdiyini ifadə edən [[Oktavalar Qanununu]] ortaya qoymuşdu.
'''Kimyəvi elementlərin dövri sistemi''' — kimyəvi elementlərin cədvəl formasında verilməsidir. Belə cədvəli ilk dəfə 1869-cu ildə məşhur [[Rusiya|rus]] kimyaçısı [[Dmitri Mendeleyev]] qurub. Mendeleyev elementlərin kimyəvi xassələrinin dövr üzrə dəyişməsini əsas tutub bu cədvəli yaratmağa müyəssər oldu. Cədvəl zaman keçdikcə təzələnmiş, yeni elementlər kəşf olunmuş və cədvələ əlavə olunmuş, elementlərin qarşılıqlı təsirini izah edən yeni nəzəriyyələri kəşf olunmuşdur.
 
Daha sonra [[1869]]-cu ildə [[Dmitri Mendeleyev|Dmitri Mendeleyev,]] bənzər xüsusiyyətlər daşıyan elementləri arxa-arxaya düzdüyündə, [[atom]] kütləsinə dayanan bir cədvəl əldə etmiş və o [[Zaman|zamanlar]] bilinməyən bəzi elementlərin ([[skandium]], [[qallium]] və [[germanium]] kimi) varlığını, hətta xüsusiyyətlərini təxmin edə bilmişdi.
 
Lothar Meyer adlı tədqiqatçı da, [[1886]]-cı ildə, Mendeleyevdən müstəqil olaraq, atom kütlələrinə görə bir dövri cədvəl meydana gətirmiş və valans anlayışını ortaya atmışdı. İndiki vaxtda istifadə etdiyimiz cədvəl, yeni elementlərin də yerləşdirilə bilməsinə imkan tanıyan Mendeleyevin Kimyəvi elementlərin dövri cədvəlidir. Ancaq ilk halından fərqli olaraq, elementlər atom kütləsinə deyil, atom nömrəsinə görə sıralanmışdır. Buna görə dövri cədvəldə, soldan sağa və yuxarıdan aşağıya doğru atom nömrəsi artır. Sıxlıqla, buna [[paralel]] olaraq nisbi atom kütləsi də artım göstərir. Cədvəldəki üfüqi sıralar dövri cədvəl olaraq adlandırılır. Bir elementin dövri  cədvəl nömrəsi, o elementin sahib olduğu [[Elektron|elektronların]] olduğu ən yüksək [[enerji]] səviyyəsini göstərir.
 
Dövri cədvəl indi kimya elminin (təbiət elmləri də demək olar) hüdudlarında hər yerdə işlədilir. Müasir [[standart]] cədvəl 117 elementdən ibarətdir (16 oktyabr 2006-cı ildə təsdiq edilmişdir). Lakin 116-cı elementdən sonra 118-ci element tapılmışdır. 117-ci elementin yeri boş qalıb. Kimyəvi elementlərin dövri cədvəlindən istifadə edərək, hər [[element]] haqqında müəyyən [[Məlumat|məlumatlar]] əldə edə bilərik. Məsələn, [[1]] [[Kiloqram|kiloqramlıq]] bir [[karbon]] [[Blok|blokunda]] neçə karbon [[Atom|atomu]] olduğunu təyin etmək üçün, karbon atomunun nisbi atom [[Kütlə|kütləsini]] istifadə etməmiz kifayətdir.
Sətir 125 ⟶ 129:
* [http://www.chemistry.clan.su/index/0-5/ BDU sayti]
* [http://www.ekimya.com/ Kimya kitabxanasi]
 
== İstinadlar ==
* [http://www.astronomi.net.tr/astronomi/1046/periyodik-tablo-neler-anlatir.aspx Periyodik Cetvel]
* [http://www.astronomi.net.tr/astronomi/1045/periyodik-tabloyu-kim-buldu.aspx Periyodik Tabloyu Kim Buldu?]
 
== Həmçinin bax ==

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023