Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
Redaktənin izahı yoxdur
|
k clean up using AWB
|
||
|
Sətir 20:
| '''[[Prezident]]''' || [[Dilma Rousseff]]
|-
| '''[[Ərazi]]'''<br /> - Ümumi<br /> - % Su || [[Ölkələrin və ərazilərin sahələrinə görə siyahısı|5-ci yer]]<br />8 514 215,3
|-
| '''[[Əhali]]'''<br /> - Ümumi<br /> - [[Əhali sıxlığı]] || [[List of countries by population|5-ci yer]]<br /> 186 112 794<br />22/km²
Sətir 36:
'''Braziliya''' və ya '''Braziliya Federativ Respublikası''' (portuqalca – '''República Federativa do Brasil''') Cənubi Amerikanın ən böyük ölkəsidir. Coğrafi ərazisi və əhalisinin sayına görə, Braziliya dünyada 5-ci yerdə gedir. Əhalisinin sayına görə, Braziliya dünya demokratiyaları arasında 4-cü yeri tutur. Atlantik okeani ilə əhatə olunmuş ölkənin şərq sahilinin uzunluğu 7,367 kilometrdir. Şimalda [[Venesuela]], [[Surinam]], [[Qayana]] və [[Fransız Qvianası]] ilə sərhədi olan Braziliya, cənubda [[Uruqvay]], cənub-qərbdə [[Argentina]] və [[Paraqvay]], qərbdə [[Boliviya]] və [[Peru]], şimal-qərbdə isə [[Kolumbiya]] ilə qonşuluq edir. Braziliyanın ərazi sularında bir çox adalar vardır: [[Penedos de São Pedro e São Paulo]], [[Fernando de Noronha]], [[Trindade e Martim Vaz]] və [[Atol das Rocas]].
Braziliya [[ekvator]] və [[Oğlaq tropiki]] tərəfindən iki yerə bölünür. Ölkə müxtəlif flora və fauna ilə zəngindir. Braziliyanın əhalisi əsasən sahilboyu yerləşən iri şəhərlərdə cəmləşib. Əhalisinin sayına görə dünyanın iri ölkələrindən biri olmasına baxmayaraq, Braziliya [[əhalisinin sıxliği]] aşağıdır. Ölkənin mərkəzi hissəsinin əhali sıxlığı xüsusilə aşağıdır.
== Adın etimologiyası ==
Sətir 58:
== Coğrafiya ==
Braziliyanın şimal və cənub nöqtəsi arasındakı nöqtəylə şərq və qərb nöqtələri arasındakı məsafə az qala bir-birinə bərabərdir (4225
1. Şimalda [[Amazon çayı|Amazon Çayı]] hövzəsinin, qərbdə Puluna və Paraguay çayı sisteminin geniş düz düzənlikləri.
Sətir 73:
== İqlim ==
[[Şəkil:River in the Amazon rainforest.jpg|250px|left|thumb|Amazon cəngərliklərində çay]]
Ümumiyyətlə Braziliyanın iqlimi hər tərəfdə eyni olduğu zənn edilsə də, ölkədə müxtəlif iqlim fərqlilikləri görülür. Braziliyada görülən ən yüksək istilik şimal-şərq alçaq bölgələrində qeyd edilmişdir. Burada absorbe edilən yüksək miqdardakı günəş şüaları, istiliyi 38 °C'yə qədər yüksəldir. Şimalda Amazon Hövzəsində əldə edilən nəticələrə görə ilin çoxu nəmli və isti keçməkdədir. İllik yağmur ortalaması 2000
Şimal-şərq sahilləri tropik nəmli bir iqlimə sahib olub, qışla birlikdə gələn yağışlı mövsüm (maydan oktyabra qədər) şimal sahillərinə soyuq hava gətirir. Şimal-şərqdəki nəmli bölgələrin iç seqmentləri səhradır. Braziliyanın şimal-şərqində Sertao deyilən davamlı quraq bölgələrdə kaktus və digər bitkilər olur. Amazon bölgəsi xaric yaz mövsümü yağışlı mövsümdür. İlin geri qalan zamanında hava normal keçir. Ümumiyyətlə sahildən içəri getdikcə yağıntı artır. Ancaq nəmli yağış gətirən sərt küləklər, iç qisimlərə getdikcə dağ maneələriylə qarşılaşır. Sao Paulonun tam cənubunda İtapanhau bölgəsində Sərərə do Mar baryeri (seti) sahədə 4500
İqlim şərtlərini nəzarət edən ən əhəmiyyətli faktor, yüksəklikdir. Çünki ortalama 300 m yüksəklik üçün təxminən 1,8 °C istilik düşür. Bu səbəblə 20°
[[Şəkil:Fernando de Noronha Conceicao Beach.jpg|thumb|250px|left|Fernando de Noronya arxipelaqında tropik iqlim.]]
Bitki Örtüyü və Heyvanlar
Sətir 90:
[[Savannalar]]: Ümumiyyətlə otluqlar baxımından Braziliyanın mərkəz qisiminin böyük bir hissəsini örtür. Braziliyanın yeni paytaxtı Brasilia bu sovan bölgəsində qurulmuşdur. Şimali Amerikadakı çayırlar qədər bir münbit ərazi deyil.
Otlaqlar: Campos deyilən otlaqların başlıcaları Braziliyanın cənubunda və bəzi yaxşı sulanan mərkəz platolarda iştirak edir. Amazon bölgəsində də otlaq ərazilər tapılır
Braziliyada heyvanlar, balıqlar, quşlar və böcəklər istiqamətiylə çox fərqliliklər göstərir. Asiya, Afrika hətta Şimal Amerika ilə müqayisə edilsə Braziliyada bəzi böyük məməlilər yoxdur. Şimaldakı meşələr heyvanlar baxımından, meymun və quşlar baxımından zəngindir. Balıq kimi bəzi heyvanlardan ticari olaraq istifadə edilir. Böcəklər əkinçilik üçün ciddi təhlükə ifadə etməkdədir. 200 növdən çox zəhərli ilan mövcuddur. Ancaq ilanlar nadir olaraq məskunlaşma yerlərində görünür. Bir çox vəhşi heyvanlar ovlanmaq səbəbiylə nəsli kəsilmişdir
Sətir 127:
1. Rio da Janerionun şimal qisimlərində ibtidai üsullarla edilən əkinçilik;
2.Ölkənin cənubunda daha çox müasir alətlərlə edilən əkinçilikdir.
Meşəçilik və balıqçılıq: Braziliyada meşələrdəki araucaria ağacları taxta-şalbançılıqda geniş şəkildə istifadə edilir. Amazon meşələrindəki meşələr, yeni yeni istehsala girir. Bal mumu, qabıqlı bitkilər, zamk ağacı, satışa çıxarıla bilər meşə məhsullarıdır. Ancaq bu bitkilərin heç biri hələ satışa çıxarma mühitinə girməmişdir. Meşə məhsulları eyni zamanda tibb sahəsində də istifadə edilir. İpəyə siropu, kokain, tiryək vs. narkotiklər bu tip meşə məhsullarından əldə edilir. Balıqçılıq gün keçdikcə artır və ölkə iqtisadiyyatına böyük rol oynayır
Sənaye: Son illərdə Braziliya məmul sənaye məhsulları ixracatı, əkinçilik məhsullarından daha çox olmuşdur. Sənayedə elektrik və enerji ehtiyacını önləmək üçün dünyanın ən böyük hidro-elektrik stansiyasını qurmuşdur. 1976-cı ildə başlanılan bu İtaipu Anbarı 1980-ci ildə tamamlanmışdır, 100 milyard kilowatt/saatdan çox elektrik enerjisi istehsal edə bilir. 1977-ci ildə Almanlarla texniki əməkdaşlıq edilərək nüvə stansiyalar işlədilməyə başlanmışdır. Dəmir-polad, toxuma, kağız, şüşə, təkər, plastik vs. emalında fabriklər qurularaq, öz-özünə çatacaq hala gətirilmişdir. İllik [[polad]] istehsalı 20 milyon tona çatmışdır.
Sətir 206:
[http://qalaktika.com/index.php?option=com_content&task=view&id=549&Itemid=122 Braziliya]
{{
{{Latın Amerikasısının subregionaları}}
{{G20}}
{{Braziliya-qaralama}}
| |||