Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
|
|
|
||
|
Sətir 60:
== Siyasi tarixi ==
[[983]] – cü ildə Əbu Düləf [[Ermənilər|erməni]] feodal nəsil olan [[Artsrunilər]]in xanədanı olan [[Vaspurakan]] (indiki Naxçıvan və qismən Şərqi Anadolu və [[Güney Azərbaycan]]) vilayətinə hücum edir.<ref name="Şərifli"/> 987 – 988 – ci illərdə Əbu Düləfin qoşunu Rəvvadilər sülaləsinin məşhur nümayəndəsi, hələ Salarilərin hakimiyyəti dövründə Azərbaycan feodalları içşərisində ən qüdrətlisi hesab olunan [[Əbülheycə ibn Rəvvad]] tərəfindən məğlubiyyətə uğradılır. Lakin Naxçıvanşahlığın tutulan torpaqları geri qaytarılır.<ref name="Vəlixanlı"/>
988 – ci ildə Vaspurakana növbəti yürüş zamanı Rəvvadi hökmdarının vəfat etməsi Əbu Düləfin yenidən Naxçıvan və Dvində möhkəmlənməsinə şərait yaradır. [[Asogik]] qeyd edir ki, bu dövrdə Əbu Düləf erməni hökmdarı Smbatla ''“sazişə girərək, dinc yaşamaq haqqında müahidə”''<ref> Степаноса Таронеци Асогик - Всеобщая история, Раб. С. Малхасеанца. СПб., 1885с. 131 — 141</ref> də bağlayır. X əsrin son illərində [[Şəddadilər|Şəddadi]] hökmdarı Arranşah titullu [[I Fəzl]] ([[985]] – [[1031]]) müstəqil hakimlik etməyə çalışan bir çox feodal mülklərini – [[Xaçın Knyazlığı|Xaçın]] və [[Sünik knyazlığı|Sünik]] knyazlıqlarını, [[Gorus]]u, o cümlədən [[Naxçıvan]]ı Şəddadilər dövlətinin tərkibinə qatır, Dvini tutur və qərbə doğru irəliləyərək bir neçə erməni vilayətini də özünə tabe edir.<ref name="Şərifli"/>
[[1018]] – [[1021]] – ci illərdə [[Araz]] çayını adlayaraq [[Rəvvadilər]]in tabeliyində olan cənub istiqamətindən [[Arran]] torpaqlarına yürüş edən oğuzlar Naxçıvan, sonra isə Dvinə yürüş edərkən bu ərazilərin Əbudüləfilərdən olan hökmdarı ciddi müqavimət göstərə bilmir.<ref name="Vəlixanlı"/> [[1029]] – cu ildə Rəvvadi hökmdarı [[Vəhsudan]]ın icazəsi ilə [[Güney Azərbaycan]]da məskən salan [[oğuzlar]] tezliklə razılmaşmaya əməl etməyərək [[Marağa]], [[Urmiya]] və başqa böyük şəhərlərə də girirlər.
Bu dövrdə Naxçıvanda yaşayan məşhur [[Azərbaycan]] şairi<ref>[http://books.google.az/books?id=ojoPAAAAMAAJ&q=Gatran+Tabrizi&dq=Gatran+Tabrizi&hl=ru&sa=X&ei=nTDgT_fyCsrmtQaV2ZHTCA&ved=0CFUQ6AEwBw Вадим Сергеевич Шефнер - Поэты Азербайджана, "Сов. писатель," Ленингр. отд.-ние, 1970, səh 63]</ref><ref>[http://books.google.az/books?id=FqFMmVbfRfEC&pg=PA204&dq=Gatran+Tabrizi&hl=ru&sa=X&ei=nTDgT_fyCsrmtQaV2ZHTCA&ved=0CEoQ6AEwBQ#v=onepage&q=Gatran%20Tabrizi&f=false Frederik Coene - The Caucasus: An Introduction, səh 204]</ref><ref>Mirza İbrahimov- Azerbaijanian poetry: classic, modern, traditional, Progress Publishers, 1970, səh 482</ref> [[Qətran Təbrizi]] ''“Naxçıvan qalasında düşmənə qalib gələn”''<ref>Qətran Təbrizi - Divan, Bakı, 2006, səh 265</ref> Əbu Düləfi mədh edir. [[Qətran Təbrizi]]nin qəsidələrində Əbu Düləfi şişirtmələrlə ''“şahi Naxçıvan”'' (Naxçıvanşah), ''“Şah Əbu Düləf”'', ''“ədalətli şahənşah”'', ''“bəndəpərvər padşah məlik Əbu Düləf”'' titulları ilə tərifləməsinə baxmayaraq. O, həmin dövrdə yalnız [[Şəddadilər]] dövlətinin tərkibində olan Naxçıvanın hakimi - əmiri olmuşdur. <ref>AMEA, Naxçıvan Ensiklopediyası, Bakı, 2002, Əbudüləfilər məqaləsi, səh 117</ref>
Şəddadilərə tabe olan başqa mülk sahibləri kimi Əbudüləfilər də onların xəzinəsinə vergi ödəyir, dövriyyədə olan pullarını işlədir, cümə xütbələrində öz adlarından əvvəl süzerenlərinin adlarını çəkirdilər.<ref name="Vəlixanlı"/> Mənbələrdə Əbudüləfilərin [[Rəvvadilər]] və [[Artsrunilər]]lə qohumluq əlaqələrinə malik olması haqqında məlumatlar vardır.<ref name="Şərifli"/>
== Dövlətin süqutu ==
| |||