[[Şəkil:Olympic pictogram BoxingOuch-boxing-footwork.pngjpg|thumb|right|150px|Boks yarışından bir fraqment]]

'''Boks''', - iki adamın müəyyən qaydalar içindəçərçivəsində, hücum və müdafiə məqsədiyləməqsədi ilə yumruqlarından yumruqlarını istifadə edərək bir-birinə həmlə etdikləri bir idmandıridman növü. Boks qarşılaşmaları dünyanın çox ölkəsində maraqla izlənilir. Amma şiddət ehtiva etməsi səbəbiylə bu idmanın qadağan edilməsi lazım olduğunu düşünənlər də vardır.

Fanat: Boks demək olar ki, cəmiyyətin yarandığı ilk dövrlərdən dünya xalqları arasında yayılmağa başlayıb. Bu idman növü hələ beş min il bundan əvvəl Misir və Babilstanda mövcüd olan yumruq döyüşü əsasında inkişaf edib. Müasir boksa bənzəyən yumruq döyüşləri qədim Yunanıstanda da təşkil olunurdu. Eramızdan əvvəl 688-ci ildə boks antik Olimpiya Oyunlarının proqramına daxil edilmişdi.

İlk olimpiya çempionu adına yunanıstanlı Onamastus layiq görülmüşdür. Məşhur riyaziyyatçı və filosof Pifaqor da boks üzrə antik Olimpiya oyunlarının qaliblərindən olmuşdur. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində Əlcəzairdə tapılan vaza üzərindəki rəsmlər onu göstərir ki, boks (yumruq döyüşü) qədim dövrlərdə Afrikanın cənubunda da özünə pərəstişkarlar tapıb.

Müasir boks XVIII əsrin əvvəllərində İngiltərədə təşəkkül tapıb. 16 avqust 1743-cü ildə İngiltərə çempionu Cek Broton ilk qaydalar toplusunu - Broton qaydalarını hazırlayıb. 1867-ci ildə markiz Kuinsberrinin yeni boks yarış qaydaları qəbul olunub. Bundan sonra boks idman növü kimi inkişaf etməyə başlayıb. Artıq döyüş raundlara bölünməyə başladı. Raundlar arası qısa fasilələrdə idmançıların dincəlməsi yarışın tempini və hərəkət dinamikasını xeyli artırıb.

Tutmalara qadağa qoyulması boksu güləşə oxşamaqdan xilas edib. Daha yumuşaq əlcəklərdən istifadə olunması təhlükəsizlik yaratmaqla yanaşı, zərbələrin rəngarəngliyini də artırıb. Kuinsberrinin yarış qaydaları müasir boksda həm peşəkarlar, həm də həvəskarlar üçün əsas qayda oldu.

1924-cü ildə Beynəlxalq Həvəskar Boks Federasiyası (FİBA) yaradılıb. Bu təşkilat 1946-cı ildən AİBA adlanmaga başladı. İlk Avropa çempionatı 1924-cü ildə təşkil olunub. Dünya çempionatı isə bundan 50 il sonra 1974-cü ildə keçirilib. 1991-ci ilə qədər Dünya çempionatları hər dörd ildən bir təşkil olunurdu. Bundan sonra bu yarış Avropa çempionatları kimi iki ildən bir keçirilməyə başladı.

Dünya çempionatlarında qələbələrin sayına görə rekordçu kubalı Feliks Savondur - 6 qat Dünya çempionu. O, 2000-ci ildə Sidney Olimpiadasında 3 qat Olimpiya çempionu olduqdan sonra bu göstəricidə Teofilo Stevinson və Laslo Pappanı qabaqladı. Avropa çempionatlarında ən yaxşı nəticə göstərmiş boksçu polşalı Zbiqnev Petşikovskidir. O, qitə çempionatında 4 dəfə fəxri kürsünün ən yüksək pilləsinə qalxıb.

Boks Azərbaycanda XX əsrin əvvəllərində təşəkkül tapıb. O dövrlər Bakıya işləməyə gələn əcnəbi fəhlə və mühəndislər, neft sənayesi üzrə mütəxəssislər idmanın bu növünü Azərbaycanda yaymağa başlayıblar. Ötən əsrin 20-ci illərində paytaxtımızda həvəskar boksçuların ilk döyüşləri keçirilməyə başladı. 1924-cü ildə Azərbaycan Boks Federasiyası təsis edilib. Azərbaycan idmançılatının beynəlxalq döyüşləri isə 20-ci illərin sonlarına təsadüf edir. Respublikamızda bu idman növünün inkişafında SSRİ-nin Əməkdar İdman Ustası, tanınmış məşqçi Abbas Ağalarovun adı ilə bağlıdır. O, 1928-ci ildə Vladimir Tolstoyla birgə ümumdünya fəhlə olimpiadasında iştirak edib. Sonrakı illərdə Abbas Ağalarov dəfələrlə SSRİ milli komandasının heyətində müxtəlif beynəlxalq turnirlərdə iştirak edib. Ağalarov 1936-cı ildə Azərbaycan boksçuları arasında SSRİ İdman Ustası adını qazanan ilk idmançıdır ( 1936-cı il). 1972-ci ildən hər il Abbas Ağalarovun xatirəsiə həsr olunmuş beynəlxalq boks turniri keçirilir. Azərbaycanın dəri əlcək ustaları İttifaq dönəmində SSRİ çempionatlarında və SSRİ xalqlarının spartakiadalarında mübarizə aparsalar da, boksdakı əsas uğurlarımız məhz müstəqillik illərinə təsadüf edir. Azərbaycan Boks Federasiyası AİBA-nın tam hüquqlu üzvü olduqdan sonra idmançılarımız Olimpiya oyunlarında, Dünya və Avropa çempionatlarında çıxış etməyə başladılar. İlk uğur isə gənclərin yarışında əldə olundu. 1992-ci ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində keçirilən gənclər arasında Avropa birinciliyində superağır çəkidə mərhum Ədalət Məmmədov bütün rəqiblərini məğlub edərək, qızıl medala layiq görüldü. 1993-cü il də Azərbaycan boksçuları üçün uğurlu oldu. 17 yaşlı Rövşən Hüseynov həm gənclər, həm də böyüklər arasında təşkil olunmuş qitə çempionatının qalibi adını qazandı. Rövşən Hüseynov bir il sonra Banqokda keçirilən Dünya Kubokunda 51 kq çəki dərəcəsində bütün rəqiblərindən üstün oldu. Yarışın ən texnikalı boksçusu üçün ayrılmış xüsusi mükafat Tayland kralı tərəfindən həmyerlimizə təqdim edildi.