Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
tərtibat
təkmilləşdirmə
Sətir 1:
[[Şəkil:Tulipomania.jpg|thumb|right , 1637 yılında yayınlanan |1637-ci ildən bir katalogda görülən və "Viceroy" olaraq da bilinən lalə. Hecmine görə dəyişməklə birlikdə soğanı 3000 ilə 4200 Hollandiya Florini arasındadır. O dövrdə istedadlı iş adamları ildə 300 florin qazanmaqda idi.<ref>Nusteling, H. (1985) Welvaart en Werkgelegenheid in Amsterdam 1540–1860, p. 114, 252, 254, 258.</ref>]]
 
'''Lalə çılgınlığı''', digər adlarıyla [[Lalə]] balonu, Lalə spekülasiyası (Niderland dilindeki adıyla; Tulpenmanie, digər adlarıyla Tulpomanie, Tulpenwoede, Tulpengekte və Bollengekte) Hollandiya Qızıl Çağında lale (Tulipa) soğanlarının qiymətlərinin birdən həddindən artıq dərəcədə yüksəlib çöküşə keçdiyi dövrə verilən ad. <ref name="MD2001">"Tulipomania: The Story of the World's Most Coveted Flower & the Extraordinary Passions It Aroused." Mike Dash (2001).</ref> Fevral 1637'de Lale Çılgınlığı'nın zirvə nöqtəsində laleye əsaslanan müqavilələr qabiliyyətli bir Sənətkarın illik gəlirinin 10 qatına satılmışdır. Bu hadisə ümumiyyətlə tarixdəki ilk [[spekulyativ]] balon (və ya iqtisadi balon) olaraq bilinər. <ref>{{Harvnb|Shiller|2005|p=85}} En eski balon olma durumu hakkındaki tartışma için bkz.</ref> Lale çılgınlığı terminden indiki vaxtda varlıq qiymətlərinin gerçək qiymətlərindən fərqliləşməsini ifadə edən bir bənzətmə olaraq istifadə edilməkdədir.<ref name="ref965">{{Harvnb|French|2006|p=3}}</ref>
 
Hadisə, 1841-ci ildə İngilis [[jurnalist]] [[Charles Mackay]]'ın Fövqəladə Kütləvi yanılmalar və İzdihamların Çılgınlığı (Extraordinary Popular delusions and the Madness of crowds) adlı kitabıyla məşhur hala gəlmişdir. Mackay'a görə bir nöqtədə tək bir semper Augustus soğanı üçün 12 akre (5 hektar) ərazi təklif edilmişdir. <ref name=Chap3>"The Tulipomania", Chapter 3, in {{Harvnb|Mackay|1841}}.</ref> Mackay, fiyatlardaki ani enişdən ötrü bu cür investorların iflas etdiyini və Hollandiya bazarlarının ciddi bir sarsıntı keçirdiyini iddia edir. Mackay'ın kitabı bu gün çox çap edilən bir klassik olsa da iddiaları itirazlarla qarşılaşmışdır. Çox elm adamı çılgınlığın Mackay tərəfindən bəhs edildiyi qədər qeyri adi olmadığını, qiymət dəyişikliyinin balona səbəb olmadığını iddia edir. <ref>{{Harvnb|Thompson|2007|p=99}}</ref><ref name="ref289">{{Harvnb|Kindleberger|2005|p=115}}</ref>
 
Lalə çılgınlığı üzərindəki araşdırmalar 1630'lardan qalan məhdud və tərəfli mənbələrdən alınan məlumatlar səbəbiylə çətindir. <ref name=Kuper/><ref>[http://library.wur.nl/speccol/pamphlet.html A pamphlet about the Dutch tulipomania] Wageningen Digital Library, July 14, 2006. Erişim tarihi: August 13, 2008.</ref> Hər nə qədər ümumi qəbul görməsə də bəzi müasir iqtisadçılar fiyatlardaki artım və azalışlar üçün spekulyativ bir çılgınlıktançılğınlıktan çox bəzi rasional açıqlamalar gətirmişlər. Məsələn, bəzi digər çiçək növləri də (zanbaq kimi) ilk dəfə gətirildiyində yüksək qiymətlərlə alıcı tapmış daha sonra heyrətamiz qiymət enişləri yaşamışdır. Yüksək qiymətlərin bir səbəbi də dövrün parlamenti tərəfindən müqavilələrin aşağı bir əvəz qarşılığında ləğv edilməsinə imkan verən və qəbul edən üzərindəki riskləri azaldan bir qanun çıxaracaq olması istiqamətindəki gözləntiləri ola bilər.
 
== Tarihçe ==
[[Şəkil:Flora's Malle-wagen van Hendrik Pot 1640.jpg|thumb|300px|right| Hendrik Gerritsz Pot tarafındantərəfindən 1640’ta1640'ta yapılançəkilən lale çılgınlığıdəliliyi benzetmesitəsviri. ÇiçekÇiçək tanrıçasıtanrısı Flora akşamcı, sarraflaradamları veilə ikibirlikdə suratlıdənizə birsürüklenirken kadınla rüzgarı arkasına alıp giderken [[Haarlem]] dokumacıları denizdeki yok oluşlarına kadar onlaratoxucuları eşlikarxalarından ediyorgəlir.]]
Lalə, Avropaya XVI. əsr ortalarında Osmanlı İmperatorluğundan gətirilmiş və Hollandiyada çox etibar görmüşdür. <ref name="Garber1989537">{{Harvnb|Garber|1989|p=537}}</ref> Birləşmiş Vilayetler'de Lalə dikiminin Flaman Botanist Charles de l'Écluse 1593'te Leiden Universitetində vəzifəsinə başlayıb hortus academicus adındakı botanika bağçasını qurduğunda başladığı düşünülməkdədir. <ref>{{Harvnb|Dash|1999|pp=59–60}}</ref> Özü orada İmperatorun (I. Ferdinand) elçisi Ogier də Busbecq tərəfindən Sultana göndərilən və sərt iqlim şəraitinə dözə bilən lale soğanlarının tikimine başlamışdır <ref>{{Harvnb|Goldgar|2007|p=32}}</ref> və bunlar sürətlə məşhur hala gəlmişdir. <ref>{{Harvnb|Goldgar|2007|p=33}}</ref>
 

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023