Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Şəkərə aid
Sətir 1:
{{Qaralama}}
 
Şəkər - qida məhsuludur. sənaye istehsalı üçün əsas xammal şəkər qamışı və şəkər çuğunduru sayılır. Dünya üzrə 94-97 mln. t şəkər istehsalının (xam şəkərə hesablandıqda) 56-60 mln. t şəkər qamışının, 36-38 mln. t şəkər çuğundurunun payına düşür.
'''Şəkər''' - qida məhsulu.
Dünyada 1500 şəkər qamışı emal edən və təxminən 1000 şəkər çuğunduru emal edən (onlardan 800-dən çoxu Avropada yerləşir) zavod mövcuddur. Onların sayı daima dəyişir: yeni nəhəng müəssisələr tikilir, köhnəlmişləri, az məhsuldarlığı olanları bağlanılır.
Qədim Yunanıstanın və Romanın əhalisi şəkəri (saxarozanı) tanımırdı. O zamanlar şirin qida məhsulu kimi baldan istifadə olunurdu.
Şəkər qamışından şəkər istehsalının vətəni Hindistan sayılır. “Şəkər” sözünün özü də “sarkara” sözündən götürülmüşdür.
Orta əsrlərdə və yeni dövrün əvvəllərində şəkər qamışı bit¬ki¬si Hindistandan Araviyaya, Suriyaya, Misirə və Kipr ada¬sı¬na köçürüldü. Misir Avropa üçün əsas şəkər tədarükçüsü oldu.
Amerikanı kəşf edəndən sonra Kolumb şəkər qamışını San-Dominqo adasına apardı. Əlverişli torpaq-iqlim şəraitləri bu bitkinin Antil adalarına yayılmasına da imkan verdi.
XVIII əsrdə şəkərlə ticarət ingilislərin əlində cəmlənmişdir. Avropa yalnız idxal olunmuş qamış şəkərini alırdı. Bu bitkinin Avropanın cənub hissələrində becərilməsi uğursuz olurdu, çünki onun becərilməsi üçün tropik iqlim lazımdır.
Hal-hazırda qamış şəkəri ən çox Kubada, Braziliyada, Hindistanda, Puerto-Rikoda, Meksikada və Filippinlərdə istehsal olunur. Çuğundur şəkəri isə Avropanın bütün ölkələrində, Şimali Amerikada, Türkiyədə, İranda, İrakda və Suriyada istehsal olunur.
1747-ci ildə alman kimyaçısı Andreas Siqizmund Marqqraf Prussiyanın Elmlər Akademiyasında çıxış edərək məlumat vermişdir ki, ağ şəkər çuğundurunda, şəkər qamışında mövcud olan şəkərin analoqu müşahidə olunmuşdur. Ancaq çuğundurun şəkərliliyinin (1,5%) kifayət qədər az olması və o zamankı istehsalat gücünün inkişafının aşağı səviyyədə olması, bu ixtiranın praktiki tətbiqinə maneə törətmişdir.
Marqqrafın ölümündən sonra onun tələbəsi Frans Karl Axard 1784-cü ildə yem kimi istifadə olunan ağ şəkər çuğundurunu becərməyə başladı, 1799-cu ildə isə ondan ilk şəkəri aldı. O, 11 yanvar 1799-cu ildə şəkərin nümunəsini “Çuğundurdan şəkərin alın¬ması haqda” məruzə ilə kral III Vilhelm Fridrixə təqdim etmişdir. Kralın verdiyi ssudaya (borca) Axard Aşağı Sileziyada (Kunern rayonu) yer alıb dünyada ilk şəkər çuğunduru zavodunu tikdi. 1802-ci ilin martında 1801-ci ilin məhsulundan 250 t çuğundur emal etməyə başladı. Çuğunduru ilk olaraq ağacdan hazırlanmış qəfəsli yeşiklərdə yu¬yub, sürtgəclərdə xırdalayırdılar. Sıyıqdan silindrik pres¬sdə şirə alıb, kükürd turşusu ilə təmizlədikdən sonra ağac külü ilə, təbaşirlə və ya söndürülmüş əhənglə işləyirdilər.
Təmizlənmiş şirəni yun parçadan keçirib, dəmir tavalarda buxarlandırmaqla qatılaşdırdıqdan sonra konik formalara keçirirlərmiş. Kristalların əmələ gəlməsindən və böyüməsindən sonra kristallararası məhlulu formalardan süzüb, alınmış şəkər “başlarını” qurudurlarmış.
Emal etməmişdən qabaq çuğundur uzun müddət saxlanıldığından aşağı keyfiyyətli olurdu. Bu və texnologiyanın qeyri-mükəmməl olması ilə əlaqədar olaraq ilkin istehsal ilində şəkər çıxımı çuğundurun kütləsinə görə 2,8% təşkil etmişdir. 1807-ci ildə zavodda baş vermiş yanğın istehsala son qoydu.
Bu gün şəkər sənayesi inkişaf etmiş sahələrdən biri sayılır. Xaricdə mütərəqqi texnologiyanın tətbiqi şəkər çuğundurunun becərilməsində və ondan stabil məhsul alınmasında mühüm irəliləyişlər etmişdir. Belə ki, şəkər zavodlarının vahid gücü sutkada 6...12 min t çuğundur emal etmək imkanı vermişdir. Dünyada ən nəhəng şəkər çuğunduru zavodu Fransada yerləşir (“Connatre”) və sutkada 25 min t çuğundur emal edir. Almaniya Federativ Respublikasında “Plattling” zavodunun gücü sutkada 15 min t çuğundur emalına çatdırılıb. 1992-ci ildə Taylandda “Super Fabrik” adlı şəkər zavodu istismara verilmişdir. Bu zavod qamış şəkərindən sutkada 26 min t şəkər xammalı istehsal edir. Zavodda 12 min insan iki növbədə 10 saatlıq iş rejimi ilə çalışır.
Azərbaycan ən çox şəkər istehlak edən ölkələrdən biri olsa da, şəkər yalnız başqa ölkələrdən gətirilir. Bunu nəzərə alaraq son vaxtlar respublikada şəkər istehsalına böyük əhəmiyyət verilir. Bu həm də şəkər istehsalı üçün əsas xammal mənbəyi olan şəkər çuğundurunun becərilməsi və ondan yüksək məhsul alınması üçün respublikada hər cür şəraitin, o cümlədən, torpaq-iqlim şəraitinin çox əlverişli olması ilə əlaqədardır.
Azərbaycanda 2003-cü ildə açılmış İmişli şəkər zavodu əhalinin şəkərə olan tələbatını tam ödəyir. Respublikada şəkər zavodunun tikilib istifadəyə verilməsi ölkəmizin iqtisadiyyatının daha da inkişaf etdirilməsinə, aran bölgəmizin əhalisinin işlə təmin olunmasına və s. bu kimi məsələlərin həllində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanın torpaq-iqlim şəraiti şəkərliyi 17-19% olan çuğundur yetişdirməyə imkan verir. Bu gün dünyanı sarsıdan problemlərdən biri məhsulların keyfiyyətsiz, mutagen olmasıdır. Biz çalışmalıyıq ki, əhali ekoloji təmiz məhsulla təmin olunsun, dövlətin ərzaq müstəqilliyi inkişaf etsin.
Şəkər çuğundurundan alınan şəkər tozunun təmizliyi 99,75% təşkil edir; qarışıqlar yalnız 0,25% qəbul olunur. Rafinadın təmizliyi isə 99,9%-dən aşağı olmamalıdır (uyğun olaraq qarışıqlar 0,1% qəbul edilir). Şəkər-toz ilə müqayisədə şəkər-rafinadda qarışıqlar 2,5 dəfə azdır. Lakin şəkər tozunda qarışıqların 0,25% olması şəkərin dad və xüsusən də qidalılıq xüsusiyyətlərində əks olunmur. Şəkərin təmizliyi onun xarici görünüşü ilə sıx bağlıdır ki, bu da mühüm əhəmiyyətə malikdir. Şəkərin (xüsusən də tozun) cəlbedici görkəmi bəzi ölkələrdə, hətta onun sortunun (nö{{vikiləşdirmək}}vünün) həlledici amili kimi qəbul edilir.
 
 
[[af:Suikers]]

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023