Tyananmen meydanı etirazları (1989)

Tyananmen meydanı etirazları və ya Tyananmen meydanı hadisəsi – Çində 4 iyun hadisəsi (çin. 六四事件; pinyin. liùsì shìjiàn - hərfi mənası 6-4 hadisəsi) olaraq da bilinən, Pekinin Tyananmen meydanında tələbələr tərəfindən 1989-cu ildə həyata keçirilən nümayiş. Pekin etirazlarından ilhamlanan bu xalq hərəkatı bəzən '89 Demokratiya Hərəkatı (çin. 八九民运; pinyin. Bājiǔ mínyùn) kimi də adlandırılır. Etirazlar 15 apreldə başladı və hərbi vəziyyətin elan olunduğu və Çin Xalq Azadlıq Ordusunun Pekinin mərkəzinə göndərildiyi 4 iyunda məcburi şəkildə yatırıldı. Qanlı hadisəyə verilən başqa bir ad Tyananmen meydanı qırğını (çin.天安门大屠杀; pinyin. Tiān'ānmén dà túshā) odlu silahlarla təchiz edilən və tanklardan istifadə edən qoşunların nümayişçilərə və Tyananmen meydanına ordunun daxil olmasına qarşı çıxanlara atəş açması ilə bağlıdır. Ölüm rəqəmi ilə bağlı təxminlər bir neçə yüz nəfərdən bir neçə min nəfərə qədər dəyişir. Ölənlərdən başqa, minlərlə insan yaralanmışdı.

Tyananmen meydanı hadisələri
Əsas münaqişə: , və Soyuq müharibə
Tyananmen meydanı may ayı, 1988
Tyananmen meydanı may ayı, 1988
Tarix 15 aprel - 4 iyun 1989
Yeri Pekin və başqa 400 şəhər
Əsas insident: Tyananmen meydanı
39°54′12″ şm. e. 116°23′30″ ş. u.
Səbəbi  • ölümü
 •
 • İnflyasiya
 • Siyasi korrupsiya
 • Nepotizm
 •
Nəticəsi  • Hökumət başçısı tərəfindən Pekinin müəyyən ərazilərində hərbi vəziyyət elan olundu.
 • Çin Xalq Azadlıq Ordusuna qarşı barikada quran sivil şəxslər ordu tərəfindən güllələndi.
 • Meydan daxilində və meydandan kənar yerlərdə minlərlə insan öldürüldü.
 • Hərbi vəziyyətə qarşı bütün Çin ərazisində etiraz dalğaları başladı.
 • Etirazın liderləri və demokrat fəallar sürgün və ya həbs edildi.
 • Zorakı cinayətlərlə ittiham olunan iğtişaşçılar növbəti aylarda edam edildi.
 • Çjao Szıyan ÇKP MK-nın baş katibi vəzifəsindən azad edildi.
 • Əvvəllər Şanxay partiya katibi olan Tsyan Tsemin Den Syaopin tərəfindən baş katibliyi və ali liderliyə gətirildi.
 • Qərb dövlətləri Çin Xalq Respublikasına iqtisadi sanksiyalar və silah ambarqoları tətbiq etdi.
 • Sarı quş əməliyyatı başladı.
 • Bazar islahatları təxirə salındı.
 • Mediya üzərində nəzarət artırıldı.
 • İfadə azadlığı məhdudlaşdırıldı.
 • Siyasi islahatlar dayandırıldı.
Münaqişə tərəfləri

Çin Kommunist Partiyası
 •
 •
 • Çin Xalq Azadlıq Ordusu
 •

 •
 •
 • Universitet tələbələri
 • Fabrik işçiləri
 • Pekin sakinləri
 • Demokrat aktivistlər
 • Reformistlər
 • Çin Respublikasına sadiq olanlar
Komandan(lar)

Əsas liderlər:
Den Syaopin
()

()

()

()
Li Syannyan
(keçmiş )

()

()

()

()

()

()
Mötədillər:
Çjao Szıyan
()

()

()

(Çjao Szıyanın kadrı)

( başçısı)

()

( komandiri)

Tələbə başçıları:








Ziyalılar:
Lyu Syaobo
Ümumi itkilər
  • 10.454
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

ölkənin gələcəyi haqqında siyasi elita və insanlar arasındakı narahatlıqlara cavab olaraq başladılan sürətli iqtisadi inkişaf və sosial dəyişikliklər dövründə islahatçı, kommunist partiyasının baş katibi 1989-cu ilin aprelindəki ölümü etirazları sürətləndirmişdi. yeni formalaşan bazar iqtisadiyyatının yaranmasına səbəb olmuşdu. Belə iqtisadiyyat bəzi insanların xeyrinə olsa da, başqaları üçün ciddi şəkildə zərər dezavantaj yaratmışdı və təkpartiyalı siyasi sistemin legitimliyi meydan oxumaya məruz qalmışdı. Dövrün ümumi şikayətlərinə inflyasiya, korrupsia və yeni iqtisadiyyat üçün zəif hazırlıq və siyasi iştirakçılıqdakı məhdudiyyətlər daxil idi. Tələbələr əksər hallarda qeyri-təşkilatı hərəkət etsələr və hədəfləri fərqlənsə də, proses, demokratiya, mətbuat və ifadə azadlığına görə böyük hesabatlılıq və konstitusionallıq tələb edirdilər. Etirazların ən pik vaxtında meydanda təxminən bir milyon insan toplaşmışdı.

Etirazlar artıqdca dövlət rəsmiləri həm barışdırıcı, həm də sərt müdaxilələrlə cavab verdilər, bu da partiya idarəçiliyində dərin bölünmələrə səbəb oldu. May ayına qədər tələbələrin başlatdığı ölkənin hər yerindən nümayişçilərə olan dəstəyi artırdı və etirazlar 400 şəhərə yayıldı.Çin Kommunist Partiyası yüksək idarəçiliyindəki baş nazir və partiya ağsaqqalları Li Syannyan və etirazçıları zor güclə basdırmaq üçün qətiyyətli addımlar atmağı tələb etdilər və nəhayət, ali lider Den Syaopin və prezident öz tərəflərinə çəkməyi bacardılar. May ayının 20-də hərbi vəziyyət elan etdi və Pekinə 300 000-ə qədər qoşun topladı. Qoşunlar proses zamanı həm yoldan keçənləri, həm də nümayişçiləri öldürərək 4 iyun səhər saatlarında Pekin şəhərinin əsas yollarından mərkəz hissələrə doğru irəlilədilər. Hərbi əməliyyatlar ümumi şəkildə prezident Yan Şankunun qardaşı, general tərəfindən aparılırdı.

Beynəlxalq cəmiyyət, insan hüquqları təşkilatları və siyasi analizçilər qırğına görə Çin hökumətini qınadı. Qərb ölkələri Çinə silah ambarqoları tətbiq etdi. Çin hökuməti etirazçılar və onların dəstəkçilərinin geniş şəkildə həbsinə başladı, basdırdı, xarici jurnalistləri ölkədən qovdu, yerli mətbuarda hadisələrin yayımlanmasına ciddi şəkildə nəzarət etdi, polisi və daxili mühafiə qüvvələrini gücləndirdi və etirazlara simpatiya göstərən rəsmiləri ya qovdu, ya rütbəsini azaltdı. Geniş çərçivədə, üsyanın basdırılması 1986-cı ildə başlamış və sadəcə Den Syaopinin 1992-ci ildəki sonra qismən davam etdirilən 1980-cı illər liberallaşma siyasətini dayandırdı. Suayrıcı hadisəsi kimi qəbul edilən etirazlara olan reaksiyalar Çində bugünkü günə qədər davam edən siyasi ifadəyə məhdudluq gətirdi. Etirazları xatırlamaq geniş şəkildə Kommunist Partiya idarəçiliyinin legitimliyini sorğulamaqla əlaqələndirilir və Çində ən çox tətbiq edilən, həssas mövzu kimi qalmaqdadır.

Adlandırılması

Çinlilərin ənənəsinə görə, hər hansısa bir hadisə qeyd olunarkən onun qeydə alındığı ay və gün yazı və ya rəqəmlə bildirilir, ardınca hadisənin növü göstərilir. Bu səbəbdən Çində Tyananmen meydanındakı etirazlar 4 iyun insidenti (çin. 六四事件; pinyin. liùsì shìjiàn) olaraq adlandırılır. Bu numenklatura keçmişdə eyni meydanda baş vermiş digər iki böyük etiraz dalğasının da ənəvi adıyla uyğunluq təşkil edir: 1919-cu ildəki və 1976-cı ildəki . 4 iyun Çin Xalq Azadlıq Ordusunun Tyananmen meydanını etirazçılardan təmizlədiyini günə istinad etsə də, əsas əməliyyatlar iyunun 3-ü axşam saatlarında başlamışdı. 4 iyun hərəkatı (çin. 六四运动; pinyin. liù-sì yùndòng) və '89 Demokratiya Hərəkatı (çin. 八九民运; pinyin. bā-jiǔ mínyùn) kimi adlardan hadisəni tam şəkildə təsvir etmək üçün istifadə edilir.

Çin Kommunist Partiyası 1989-cu ildən bəri hadisələrə saysız-hesabsız ad vermiş və bu adlar vaxt keçdikcə neytral terminologiyaya uyğunlaşdırılmışdır. Hadisələrin üstü açıldıqca "əks inqilabi qiyam", daha sonra sadələşdirilərək sadəcə "qiyam", ardınca isə "siyasi fırtına" olaraq adlandırılmışdır. Nəhayət, rəhbərlik daha neytral olan və bugünkü günə qədər istifadə edilən "1989-cu ilin yay və payız aylarındakı siyasi qarışıqlıq" ifadəsi qəbul edilmişdir.

Materik Çinindən kənarda və Materik Çinin daxilində siyasi basqıya məruz qalmış çevrələr tərəfindən bu hadisələr ümumi olaraq "4 iyun qırğını" (çin. 六四屠殺; pinyin. liù-sì túshā) və "4 iyun basqısı" (çin. 六四鎮壓; pinyin. liù-sì zhènyā) olaraq adlandırılır. Çindəki internet senzurası səbəbindən yuxarıda verilmiş adlar axtarış motorları və ictimai forumlar üçün həddən artıq həssas qəbul edilir. Buna görədə internetdə bu hadisələri izah etmək üçün müxtəlif adlar ortaya atılmışdır: 35 may, VIIV (6 və 4 Roma rəqəmləri ilə), 8-in kvadratı (8*8=64) və 8964 (iiag məntiqi ilə kodlaşdırılıb).

İngilis dilində tez-tez "Tiananmen Square Massacre" (Tyananmen meydanı qırğını), "Tiananmen Square Protests" (Tyananmen meydanı etirazları) və "Tiananmen Square Crackdown" (Tyananmen meydanı basqısı) ifadələri silsilə hadisələri təsvir etmək üçün istifadə edilir. Ancaq, Pekindəki qırğınların heç də hamısı Tyananmendə baş verməyib, meydanın kənarındakı başlanğıcından sonuna qədərki yolda və xüsusilə də, Musidi ərazisi yaxınlığında da zorakılıq yaşanıb. Bu ifadə, sanki, nümayişlərin sadəcə Pekində baş tutduğu kimi məna versə də, əslində bu cür etirazlar bütün Çin ərazisində qeydə alınmışdı.

Arxa planı

Boluan Fanjenq və iqtisadi islahatlar

rəhbər Mao Zedonqun 1976-cı ildə ölməsi və həbsi ilə sonlandı. Mao Zedonqun başlatdığı və yaydığı inqilab ölkənin müxtəlif iqtisadi və sosial mühitinə çox böyük ziyan vurmuşdu. Ölkə iqtisadi istehsalın zəifləməsi, hətta dayanma səviyyəsinə çatması səbəbindən yoxsulluq bataqlığına sürüklənmişdi. Siyasi ideologiya adi insanların, o cümlədən Kommunist Partiyanın tərkibində işləyənlərin həyatında birinci dərəcəli yerdə idi.

1977 sentyabrında Den Syaopin Mədəni inqilabın səhvlərini düzəltmək üçün ("xaos vəziyyətindən çıxmaq") ideyasını təklif etdi.1978-ci ilin dekabrında, Den Çinin de fakto liderinə çevrildi. O, Çin iqtisadiyyatında islahatlar () aparmaq üçün daha ətraflı proqram ilə çıxış etdi. Bir neçə il içərisində ölkənin ideoloji saflıq fokusu maddi varlıq əldə etmək cəhdi ilə əvəzləndi.

Den islahat tədbirlərinə gözətçilik etsinlər deyə öz müttəfiqlərini hökumət və partiyada ən yuxarı vəzifələrə yüksəltdi. Çjao Szıyan sentyabrında 1980-da hökumət başçısı (premyer), 1982-ci ildə oldu.

İslahatlar və açılımlar qarşısındakı çətinliklər

Denin islahatları iqtisadiyyatda dövlətin rolunu azaltmağa yönəlmişdi və zamanla kənd təsərrüfatında və sənayedə özəl istehsala icazə verdi. 1981-ci ilə qədər, təxminən, kənd fermalarının 73%-i dekollektivləşdirilmiş və dövlət əsaslı təşəbbüslərin 80%-nə öz mənfəətlərini əldə saxlağama icazə verilmişdi. Bir neçə il içində istehsal artmış və yoxsulluq davamlı şəkildə azalmağa başlamışdı.

İslahatlar ümumi olaraq cəmiyyət tərəfindən müsbət qəbul edilsə də, elit partiya bürokratiyasındakı və nepotizm daxil olmaqla, dəyişikliklərin gətirdiyi sosial problemlər narahatçılığı artırırdı. 1950-ci illərdən bəri mövcud olan dövlət tərəfindən təyin edilən qiymətləmə sistemi sabit qiymətləri uzun müddət aşağı səviyyədə saxlamışdı. İlkin islahatlar iki tərəfli sistem yaratmışdı: bəzi qiymətlər sabitləşdirilsə də, digərləri azad bazarda təyin oluna bilirdi. Xronik çatışmazlıqları olan bazarda qiymət enib-qalxmaları güclü əlaqələri olan insanlara malı aşağı qiymətdən alıb, bazar qiymətindən satmağa imkan verirdi. İqtisadi menecment səlahiyyətləri olan partiya bürokratlarının belə arbitrajlarda yüksək məbləğlərlə iştirak edirdilər. Cəmiyyətdə korrupsiya üzrə olan narazıçılıqlar pik həddinə çatmışdı və bir çoxları, xüsusilə də intellektuallar yalnız demokratik islahatların və hüquq üstünlüyünün ölkə xəstəliklərini sağalda biləcəyinə inanmağa başladılar.

1988-ci ilin yayında geri çəkildikdən sonra Den rəhbərliyindəki partiya mərkəzi bazar əsaslı qiymətləmə sisteminə keçidi tətbiq etməyə qərar verdi. Qiymət nəzarətləri barədə rahatlaşma xəbəri bütün Çində nağd pulların çəkilməsini, alış və ehtiyatların artırılmasına səbəb oldu. Hökumət bir növ özünü itirdi və iki həftədən qısa müddətdə qiymət islahatlarını ləğv etdi, ancaq əsas təsirlər çox daha uzun davam etmişdi. İnflyasiya uçmuşdu: rəsmi indekslərin hesabatına görə 1987-1988-ci illər arasındakı Pekində İstehlakçı Qiymət İndeksi 30%-ə qədər artmışdı, bu da maaşlı işçilər arasında artıq əsas qida məhsullarını ala bilməyəcəkləri fikrini formalaşdırmışdı. Üstəlik, yenii bazar iqtisadiyyatında mənfəətsiz dövlət müəssisələrinə məsrəfləri kəsmək üçün təzyiq edilirdi. Bu, ""na arxalanan əhalinin böyük hissəsini təhdid etdi. "Dəmir düyü qabı" çinli işçilər üçün iş təhlükəsizliyi, tibbi yardım və subsidiyalaşdırılmış ev mənasına gəlirdi.

Sosial hüquqlardan məhrum etmə və legitimlik böhranı

1978-ci ildə islahatçı liderlər intellektualların reformlar vasitəsilə ölkənin inkişafında aparıcı rol oynayacağını düşündü, ancaq bu, planlaşdırıldığı kimiolmadı. Yeni universitetlərin açılması və qeydiyyatın artmasına rəğmən, dövlət yönümlü təhsil sistemi kənd təssərrüfatı, yüngül sənaye, xidmət və xarici investisiya sahəsində artan tələbi qarşılayacaq səviyyədə məzun yetişdirə bilmədi. İş bazarı, xüsusilə humanitar və sosial elmlərdən məzun tələbələr üçün məhdud idi. Üstəlik, özəl şirkətlər artıq dövlət tərəfindən onlara qoyulan tələbə qəbul etmə kvotasına da ehtiyac duymurdular. Bir çox yüksək maaşlı iş qohumbazlıq və dostbazlıq əsasında təklif edilirdi. Dövlət təyinatlı yaxşı işlərə yüksəlmək öz sahələri üzrə təcrübəsi çox az olan rəsmilərə səlahiyyət verən , yüksək effektsizliyi olan bürokratiyaya nəzarət etmək mənasına gəlirdi. İş bazarındakı qanqaraldıcı vəziyyəti və xaricə getmə imkanlarının məhdudluğunu görən ziyalılar və tələbələr siyasi məsələlərlə maraqlanmağa başladılar. Demokratiya salonu (çin. 民主沙龙; pinyin. Mínzhǔ Shālóng) və Çəmənlik salonu (çin. 草坪沙龙; pinyin. Cǎodì Shālóng) kimi kiçik tələbə qrupları Pekin universitet kampusunda peyda olmağa başladılar. Bu təşkilatlar tələbələri siyasətə qarışmağa təşviq edirdi.

Eyni vaxtda, partiya kapitalist praktikanı qəbul etdiyi üçün partiyanın sosialist ideologiyası legitimlik böhranı ilə üzləşmişdi. Özəl təşəbbüs diqqətsiz requlyasiyalardan istifadə edərək, öz gəliri artıran və bunu azgəlirli insanlar qarşısında nümayiş etdirən alverçilərin artmasına səbəb olmuşdu. Xalq narazıçılığı ədalətsiz sərvət bölüşdürülməsinə görə daha da artırdı. Acgözlük uğur qazanmaq üçün lazım olan əsas faktora çevrilmişdi. İctimaiyətdə ölkənin gələcəyi ilə bağlı böyük ümidsizlik var idi. İnsanlar dəyişiklik istəsə də, "doğru yolu" təyin etmək səlahiyyəti yalnız seçilməmiş hökumətin əlində qalmağa davam edirdi.

Ətraflı və geniş yayılmış islahatlar bazarlaşma mərhələsində iqtisadi müftəliflik və islahatlarla birlikdə gələn ideologiya üzərində nəzarət yaratdı. Bu da, mərkəzi rəhbərlik içərisində dərin uçuruma səbəb olmuşdu. İslahatçılar ("sağ" Hu Yobanq tərəfindən idarə olunurdu) xalq narazıçılığının qarşılığı kimi siyasi liberallaşma və ideya saflığı tərəfdarı idi və növbəti islahatlar üçün təzyiq edirdilər. Mühafizəkarlar ("sol" Çen Yun tərəfindən idarə olunurdu) islahatların həddini aşdığını deyir və sosial sabitliyi təmin etmək və partiyanın sosialist ideologiyasına qayıtmaq üçün ciddi dövlət nəzarətini bərpa etməyi təkli edirdi. Belə vacib siyasi qərarları tətbiq etmək üçün hər iki tərəfin də ali lider Den Syaopinin dəstəyinə ehtiyacı var idi.

1986-cı ildə tələbə nümayişləri

1986-cı ilin ortalarında astrofizik professor Fan Liçji Prinston Universitesindəki vəzifəsindən qayıtmış və Çin universitetlərinə şəxsi tur təşkil edərək, burada azadlıq, insan hüquqları və hakimiyyət bölgüsü mövzusunda danışmışdır. Fan Çinin kasıblığını və inkişafdan qalmağını və Mədəni inqilab fəlakətini Çinin avtoritar siyasi sistemi və sərt idarə iqtisadiyyatının nəticəsi olaraq görən elit intellektual cəmiyyət içərisindəki gizli axının bir parçası idi. Çinin mövcud problemlərinin tək cavabını siyasi reformda görən baxış tələbələr arasında geniş şəkildə yayılmış, çünki Fanın nitqləri səsyazısı halında bütün ölkədə yayılmışdı. Buna qarşılıq olaraq, Den Syaopin Fanın kor-koranə Qərb həyat tərzi, kapitalizm və çoxpartiyalı sistemə qibtə edir, Çinin sosialist ideologiyası, ənənəvi dəyərləri və partiya rəhbərliyini isə baltalamağa çalışdığını deyirdi.

1986-cı ilin dekabrında Fandan və dünyadakı digər "xalq-iqtidar" cərəyanlarından ilhamlanan tələbə nümayişləri islahatın ləng gedişatına qarşı yeni mərhələyə qədəm qoydu. Problemlər geniş miqyasda yayılmışdı və iqtisadi liberallaşma, demokratiya və hüquq üstünlüyü tələbləri səslənirdi. Etirazçılar ilk başda Fanın yaşadığı Hefeydə cəmləşsə də, onlar tezliklə Şanxaya, Pekinə və digər böyük şəhərlərə yayıldılar. Bu, While the protests were initially contained in Hefei, where Fang lived, they quickly spread to Shanghai, Beijing, and other major cities. Bu, tələbələri Mədəni inqilaba oxşar qarışıqlıq yaratmaqda günahlandıran mərkəzi rəhbərlik üçün həyəcan siqnalı oldu.

Baş katib Hu Yoban "yüngül" mövqe göstərməsi və etirazlara səhv yanaşmasına, beləliklə də sosial sabitliyi zədələməkdə ittiham edildi. O, mühafizəkarlar tərəfindən günahlandırıldı və 16 yanvar 1987-ci ildə baş katib vəzifəsindən istefa etməyə məcbur edildi. Partiya Hu, siyasi liberallaşma və Qərbədən ilhamlanılan bütün ideyaları ümumi şəkildə hədəf alaraq, "antiburjuaziya liberallaşma kampaniyası"na başladı. Kampaniya tələbə etirazlarını dayandırdı və siyasi aktivliyi məhdudlaşdırdı, ancaq Hu intellektuallar, tələbələr və Kommunist Partiyasının proqresivləri arasındakı məşhurluğunu qorudu.

Siyasi islahatlar

  Əsas məqalə:
 
Den Syaopin Çinin ali lideri idi.

1980-ci ilin 18 avqustunda Den Syaopin Pekində, Çin Kommunist Partiyasının Politbürosundakı tam tərkibli görüşdə Çində siyasi islahatları başladan "Partiya və dövlət idarəçilik sisteminin islahatı haqqında" (" (çin.)") nitq söylədi. O, büroktratiya, gücün mərkəzləşdirilməsi və patriyarxatlığı tənqid edərək Çin konstitusiyasının sistemli reviziyasını tələb etdi və Çindəki hakimi mövqelər üçün dövr limitləri təklif edərək, "demokratik mərkəzləşmə" və "kollektiv idarəçiliyi" müdafiə etdi. 1982-ci ilin dekabrında dördüncü və hal-hazırkı Çin konstitusiyası olan "1982 Konstitusiyası" qəbul edildi.

1986-cı ilin birinci yarısında Den təkrar-təkrar siyasi reformların dirçəldilməsini tələb etdi, çünki iqtisadi islahatlar korrupsiya və iqtisadi bərabərsizliyin artdığı orijinal siyasi sistem tərəfindən əngəllənirdi.

1989-cu il etirazlarının başlanması

Hu Yaobanqın ölümü

Dönüm nöqtəsi: 26 aprel məqaləsi

27 aprel nümayişləri

Etirazların eskalasiyası

Diaqloq üçün hazırlıq

Aclıq aksiyasının başlanması

Mixail Qorbaçovun səfəri

Toplaşmaların artması

Etirazçıların izlənilməsi

Pekindən kənarda

Hərbi əməliyyat

Hərbi vəziyyət

1-3 iyun

3-4 iyun

Çanqan prospekti

Etirazçıların ÇXAO qoşunlarına hücumu

Meydanın təmizlənməsi

5 iyun və Tank Adam

Pekindən kənarda etirazlar

Hökumətin elanı

Ölü sayı

Rəsmi rəqəmlər

Digər təxminlər

Ölənlərin müəyyənləşdirilməsi

Tyananmen meydanında ölənlər

Birbaşa nəticəsi

Həbslər, cəzalar və evakuasiyalar

İdarəçilikdə dəyişikliklər

Mətbuatda yazılanlar

Rəsmi narrativ

Çin mətbuatı

Xarici mətbuat

Beynəlxalq reaksiya

Uzun dönəmdə təsiri

Siyasət

İqtisadiyyat

Honkonq

Çinin beynəlxalq imici

Avropa Birliyi və ABŞ silah ambarqosu

Müasir problemlər

Çində senzura

Hökumətdən yenidən dəyərləndirmə tələbi

Peşmançılığını bildirən Çin liderləri

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı hesabatı

İstinadlar

  3. . səh. 445
  4. . səh. 154
  8. . səh. 216
  9. . səh. 34–35
  11. . səh. 171
  12. . səh. 172
  13. ↑
  14. The Tiananmen Papers, edited by Andrew J. Nathan and Perry Link, compiled by Zhang Liang, pp. 468-477, Abacus, 2002
  15. ↑
  17. 2022-04-01 at the Wayback Machine, The New York Times, January 17, 2013
  19. . səh. 28
  20. (PDF). Berkshire Publishing Group LLC. 2009. May 17, 2017 tarixində (PDF).
  21. Ma, Damien. . The Atlantic (ingilis). 2012-01-23. August 16, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-01.
  22. . South China Morning Post (ingilis). 2018-11-14. February 26, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-01.
  23. Bodeen, Christopher. . AP News. June 3, 2019. June 3, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: June 3, 2019.
  25. . səh. 112
  26. ↑ . səh. 634
  28. iyun 22, 2019, at the Wayback Machine, June 13, 2016, , .
  29. . səh. 283
  30. . səh. 91
  31. . səh. 120
  32. , Chapter 5: On the Eve of the 1989 Movement
  33. ↑ . səh. 127
  34. ↑ . səh. 600–01
  35. ↑ Deng, Xiaoping. . en.people.cn. March 2, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-29.
  36. ↑ Ng-Quinn, Michael. . Asian Survey. 22 (12). 1982: 1187–1205. doi:. ISSN . JSTOR .
  37. ↑ Whyte, Martin King. . The China Quarterly. 135 (135). 1993: 515–535. doi:. ISSN . JSTOR .
  38. Finch, George. "Modern Chinese Constitutionalism: Reflections of Economic Change". Willamette Journal of International Law and Dispute Resolution. 15 (1). 2007: 75–110. ISSN . JSTOR .
  39. Shigong, Jiang. . Modern China. 40 (2). 2014: 133–167. doi:. ISSN . JSTOR .
  40. Wu, Wei. . New York Times (çin). 2014-03-18. October 21, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-03.
  41. Bao, Tong. . New York Times (çin). 2015-06-04. October 23, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-03.

Mənbə

  • . The Economist. May 29, 2014. August 27, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: June 3, 2014.
  • . Reports Without Borders. June 2, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Anderlini, Jamil. . March 20, 2013. July 5, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: June 6, 2014.
  • . CNN. June 4, 2009. June 8, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 15, 2019.
  • Baum, Richard. . Princeton University Press. 1996. ISBN 978-0-691-03637-3. July 10, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: April 1, 2019.
  • Bernstein, Richard. . The New York Times. June 4, 1989. November 4, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: November 4, 2018.
  • Bernstein, Richard. . The New York Times. June 29, 1989. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Branigan, Tania. . The Guardian. March 20, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Bregolat, Eugenio. . (ispan). June 4, 2007. June 25, 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 4, 2007.
  • Bristow, Michael. . BBC News. June 4, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: April 16, 2019.
  • . Quelling the People: The Military Suppression of the Beijing Democracy Movement. Stanford: Stanford University Press. 1998. ISBN 978-0-8047-3638-1.
  • Buckley, Chris. . The New York Times. June 5, 2013. July 14, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: June 6, 2014.
  • Cabestan, Jean-Pierre. // Béja, Jean-Philippe (redaktor ). The Impact of China's 1989 Tiananmen Massacre. Routledge. November 18, 2010. ISBN 978-1-136-90684-8. July 15, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Calhoun, Craig. (PDF). Society. 26 (6). 1989: 21–38. doi:. May 17, 2018 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: October 26, 2018 – LSE Research Online vasitəsilə.
  • . . Tyndale House Publishers. 2011. ISBN 978-1414362465.
  • Cheng, Eddie. Standoff at Tiananmen. Sensys Corp. 2009.
  • Cheng, Eddie. . Standoff at Tiananmen. June 13, 2012. April 13, 2018 tarixində arxivləşdirilib.
  • Cheng, Chu-yüan; Zheng, Zhuyuan. . Westview Press. 1990. ISBN 978-0-8133-1047-3. June 28, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . Amnesty International. March 31, 1990. January 16, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: January 16, 2019.
  • . The Age. Australia. Agence France-Presse. June 4, 2009. May 12, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: November 3, 2010.
  • . Amnesty International. January 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: May 30, 2009.
  • Coonan, Clifford. . The Independent. August 6, 2008. July 1, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: September 16, 2017.
  • . The Age. Australia. May 30, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 29, 2019.
  • (PDF). January 5, 2017 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: January 6, 2017.
  • . The New York Times. June 30, 1989. November 13, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: May 1, 2012.
  • . (çin). . June 9, 1989. August 27, 2008 tarixində arxivləşdirilib.
  • Dube, Clayton. . China.usc.edu. 2014. October 27, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: October 22, 2018.
  • Fewsmith, Joseph. . Cambridge University Press. 2001. ISBN 978-0-521-00105-2. June 29, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Fisher, Max. . Vox. June 3, 2014. March 30, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 30, 2019.
  • Foot, Rosemary. . New York: Oxford University Press. 2000. ISBN 978-0198297765. OCLC .
  • Gifford, Rob. . Random House Publishing Group. 2007. ISBN 978-1-58836-634-4. July 18, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Goodman, David S. G. . Psychology Press. 1994. ISBN 978-0-415-11253-6. July 13, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Greenslade, Roy. . The Guardian. June 3, 2014. March 30, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 30, 2019.
  • Han, Minzhu; Hua, Sheng. Cries for Democracy. Princeton: Princeton University Press. 1990.
  • Harron, Celia. . BBC News. June 3, 2014. April 16, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: April 16, 2019.
  • Higgins, Charlotte. . The Guardian. September 5, 2006. March 5, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: December 17, 2016.
  • . Time. June 4, 1990. March 30, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Ignatius, Adi. // Bao Pu; Renee Chiang; Adi Ignatius (redaktorlar ). Prisoner of the State: The Secret Journal of Premier Zhao Ziyang. Simon & Schuster. 2009. . ISBN 978-1-4391-4938-6.
  • . Frontline. . April 11, 2006. June 8, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: November 9, 2009.
  • . Frontline. PBS. April 11, 2006. September 21, 2009 tarixində . İstifadə tarixi: November 9, 2009.
  • . Frontline. PBS. April 11, 2006. June 4, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: November 9, 2009.
  • . The Heavenly Gate. September 12, 2006 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019. English translation of Renmin ribao (People's daily) editorial (printed April 26, 1989)
  • Iyer, Pico. . Time. April 13, 1998. April 3, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 26, 2019.
  • . Forbes. November 27, 2008. November 28, 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 16, 2017.
  • Kam, Vivian. . CNN. July 11, 2016. January 11, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: January 11, 2017.
  • Kelley, Lane; Shenkar, Oded, redaktorlar . Psychology Press. 1993. ISBN 978-0-415-05345-7. June 28, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Kristof, Nicholas D. "Beijing Residents Block Army Move Near City Center: Tear Gas said to be Fired". The New York Times. June 3, 1989.   – ProQuest Historical Newspapers The New York Times (1851–2007) vasitəsilə.
  • Kristof, Nicholas D. "Units Said to Clash: Troops in Capital Seem to Assume Positions Against an Attack". The New York Times. June 6, 1989. səh. A1.
  • Kristof, Nicholas D. . The New York Times. June 14, 1989. səh. A1. April 13, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: April 16, 2019.
  • Kristof, Nicholas D. "Beijing Ousts 2 American Correspondents". The New York Times. June 14, 1989.
  • Kristof, Nicholas D. . The New York Times. June 21, 1989. February 4, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: February 13, 2017.
  • Kuang, Keng Kek Ser. . Public Radio International (PRI). June 4, 2016. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Kurlantzick, Joshua. . World Policy Journal. 20 (1). 2003: 49–58. doi:. JSTOR .
  • Lee, Francis L.F. "Generational Differences in the Impact of Historical Events: The Tiananmen Square Incident in Contemporary Hong Kong Public Opinion". International Journal of Public Opinion Research. 24 (2). June 2012: 141–62. doi:.
  • . The Dui Hua Foundation. May 31, 2012. March 30, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 30, 2019.
  • Li, Peng. 李鵬六四日記真相. Hong Kong: Au Ya Publishing. 2010. ISBN 978-1-921815-00-3.
  • Li, Peter; Li, Marjorie H.; Mark, Steven. . Transaction Publishers. 2011. ISBN 978-1-4128-1199-6. September 4, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: July 7, 2015.
  • Lilley, James. . WikiLeaks. July 12, 1989. March 7, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: April 2, 2016.
  • Lim, Louisa. . Oxford University Press. 2014. ISBN 978-0-19-934770-4. July 19, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: April 1, 2019.
  • Lim, Louisa. . NPR. April 15, 2014. September 27, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: October 22, 2018.
  • Lin, Chong-Pin; Deng, Xiaoping. "Deng's 9 June Speech". World Affairs. 3. 152 (3). June 28, 1989: 154–58. JSTOR .
  • Link, Perry. // Béja, Jean-Philippe (redaktor ). The Impact of China's 1989 Tiananmen Massacre. Routledge. 2010. ISBN 978-1-136-90684-8. July 15, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Liu, Alan P.L. . Asian Survey. 5. 30 (5). May 1990: 505–21. doi:. JSTOR .
  • Liu, Melinda. . Newsweek. 127 cild no. 14. April 1, 1996. October 1, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: January 7, 2019 – www.questia.com vasitəsilə.
  • Lusher, Adam. . the Independent. December 24, 2017. June 4, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: December 24, 2017.
  • MacFarquhar, Roderick. . Cambridge University Press. 2011. ISBN 978-1-139-49822-7. June 28, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • MacKinnon, Rebecca. . CNN. June 2, 1999. March 29, 2007 tarixində . İstifadə tarixi: March 5, 2007.
  • Martel, Ed. . The New York Times. April 11, 2006. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 16, 2019.
  • Mathews, Jay. "Chinese Army Moving Closer to Protesters: Finances, Leadership Split Student Ranks". The Washington Post. June 2, 1989.   – ProQuest Historical Newspapers The Washington Post (1877–1994) vasitəsilə.
  • Mathews, Jay. . Columbia Journalism Review. September–October 1998. December 23, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . Frontline. PBS. June 28, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: September 16, 2017.
  • Miles, James A. R. . University of Michigan Press. 1997. ISBN 978-0-472-08451-7. July 9, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Miles, James. . BBC News. June 2, 2009. July 9, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: January 15, 2012.
  • Mohan, Raja. . The Indian Express. June 4, 2009. February 27, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 30, 2019.
  • Mosher, Stacy. . HRI China. May 26, 2004. April 13, 2018 tarixində arxivləşdirilib.
  • Nathan, Andrew J. . Foreign Affairs. January–February 2001. July 6, 2004 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 3, 2010.
  • Nathan, Andrew. "On the Tiananmen Papers". Foreign Affairs. 80 (1). 2002: 2–48. doi:. JSTOR .
  • Nathan, Andrew J. . Reset Dialogues (Müsahibə). Interviewed by Maria Elena Viggiano. 3 June 2009. June 29, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: October 22, 2018.
  • Naughton, Barry. . MIT Press. 2007. ISBN 978-0-262-64064-0. June 29, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Naughton, Barry. Béja, Jean-Philippe (redaktor ). The Impact of China's 1989 Tiananmen Massacre. Routledge. 2010. ISBN 978-1136906848.
  • ; Sullivan, Lawrence R.; Lambert, Marc, redaktorlar . Qiao Li. M.E. Sharpe. 1990. ISBN 978-0765640574. June 12, 2022 tarixində . İstifadə tarixi: July 2, 2013.
  • Olesen, Alexa. . Associated Press. May 30, 2009. May 12, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 2, 2010.
  • Pan, Philip P. . Simon and Schuster. 2008. ISBN 978-1-4165-3705-2. June 28, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Pei, Minxin. . Harvard University Press. 1994. ISBN 978-0-674-32563-0. June 24, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Phillips, Tom. . The Daily Telegraph. January 27, 2015. June 20, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: October 22, 2018.
  • . Asian Survey. 30 (4). 1990: 331–47. doi:. JSTOR .
  • Richelson, Jeffrey T.; Evans, Michael L., redaktorlar (PDF). National Security Archive. June 1, 1999. August 25, 2017 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: November 16, 2010.
  • Richelson, Jeffrey T.; Evans, Michael L., redaktorlar (PDF). National Security Archive. George Washington University. June 1, 1999. August 25, 2017 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: August 4, 2008.
  • Roberts, John A.G. . Macmillan International Higher Education. 2011. 300–. ISBN 978-0-230-34411-2. June 28, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: April 10, 2019.
  • Roth, Richard. . CBS News. February 11, 2009. October 23, 2012 tarixində . İstifadə tarixi: April 25, 2012.
  • Roth, Richard. . CBS News. June 4, 2009. March 27, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 29, 2019.
  • Saich, Tony. . M.E. Sharpe. 1990. ISBN 978-0-87332-745-9. August 19, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Saiget, Robert J. . The Sydney Morning Herald. May 31, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Sarotte, M.E. (PDF). International Security. 37 (2). 2012: 156–82. doi:. :. JSTOR . October 1, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: September 22, 2019.
  • Schoenberger, Karl. . Los Angeles Times. June 18, 1989. February 27, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: February 21, 2020.
  • . U.S. G.P.O. 1991. July 15, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Spence, Jonathan D. Testing the Limits // . New York: Norton. 1999. ISBN 978-0-393-97351-8. OCLC .
  • Suettinger, Robert L. . Brookings Institution Press. 2004. 58–. ISBN 978-0-8157-8208-7. June 26, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Thakur, Manab; Burton, Gene E; Srivastava, B N. . Tata McGraw-Hill Education. 1997. ISBN 978-0-07-463395-3. June 28, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . Long Bow Group in collaboration with ITVS. 1995. January 12, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: January 15, 2012.
  • Thomas, Antony. (Video). PBS. 2006. June 20, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: July 2, 2013.
  • . US-China Institute. July 27, 1989. March 30, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 30, 2019.
  • Traywick, Catherine A. . Foreign Policy. November 25, 2013. April 13, 2018 tarixində arxivləşdirilib.
  • Tsui, Anjali; Pang, Esther. . CNN. May 13, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: May 1, 2017.
  • . of Harvard University Press. 2011. ISBN 978-0-674-05544-5.
  • Walder, Andrew W.; Gong, Xiaoxia. . www.tsquare.tv. 1993. December 1, 2010 tarixində . İstifadə tarixi: December 1, 2010.
  • Wang, Hui. . Harvard University Press. 2006. ISBN 978-0-674-02111-2. July 20, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Weber, Bruce. . The New York Times. October 25, 2014. December 22, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: October 29, 2017.
  • Wines, Michael. . The New York Times. January 14, 2010. February 4, 2010 tarixində . İstifadə tarixi: September 18, 2010.
  • Wong, Jan. "Troops Brace for Attack in Beijing". The Globe and Mail. June 6, 1989. səh. A1.
  • Wong, Andy. . MSNBC. June 3, 2009. March 27, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 27, 2019.
  • Wright, Kate. "The Political Fortunes of Shanghai's World Economic Herald". The Australian Journal of Chinese Affairs. 23 (23). 1990: 121–32. doi:. JSTOR .
  • Wu, Renhua. [Military Units Enforcing Martial Law During the June 4 Incident] (çin). Hong Kong: 真相出版社. 2009. ISBN 978-0-9823203-8-9. October 17, 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 16, 2013.
  • Wu, Renhua. [Number of Beijing martial law units on June 4]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. April 23, 2010. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [The release of Tiananmen Square clearance order]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. May 4, 2010. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [Casualties of military police in martial law forces]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. May 23, 2010. May 18, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: June 7, 2013.
  • Wu, Renhua. [The advance target and route of the martial law forces]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. June 5, 2010. March 4, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: July 3, 2013.
  • Wu, Renhua. [1989 Tiananmen Square incident Highlights: Saturday, June 3]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. June 5, 2010. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [Incident at Liubukou When Tanks Ran Over Retreating Group of Students]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. June 12, 2010. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [Last act of the Tiananmen incident (page 1)]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. July 1, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [Last act of the Tiananmen incident (page 2)]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. May 3, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [Last act of the Tiananmen incident (page 3)]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. June 17, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [Last act of the Tiananmen incident (page 4)]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. May 3, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Renhua. [1989 Tiananmen Events: Sunday, June 4]. Boxun blog. Wu Renhua June 4 Anthology. June 4, 2011. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Wu, Wei. . The Diplomat. June 4, 2015. July 10, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: April 16, 2018.
  • Wudunn, Sheryl. . The New York Times. June 22, 1989. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . Reuters. June 6, 2007. May 16, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: August 5, 2008.
  • Zetter, Kim. . Wired. June 2, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 30, 2019.
  • Zhang, Liang. ; (redaktorlar ). . Public Affairs. 2001. ISBN 978-1-58648-122-3.
  • . . University of Chicago Press. April 15, 2001. ISBN 978-0-226-98260-1. June 24, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Zhao, Ziyang. Bao Pu; Renee Chiang; Adi Ignatius (redaktorlar ). . Simon & Schuster. 2009. ISBN 978-1-4391-4938-6.

Əlavə ədəbiyyat

  • (çin). Voice of America. June 4, 2018. June 12, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: June 8, 2018.
  • . April 21, 2014. April 21, 2014 tarixində .
  • . culture.dwnews.com (çin). December 11, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • [Chinese official said 10,000 died in 1989] (çin). Nextplus.nextmedia.com. January 1, 1980. October 18, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: October 22, 2018.
  • (çin). Voice of America. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . SBS. July 3, 2016 tarixində . İstifadə tarixi: July 8, 2016.
  • . AFP. December 23, 2017. December 23, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: December 23, 2017 – Yahoo! News vasitəsilə.
  • . BBC News. April 30, 2006. May 15, 2006 tarixində . İstifadə tarixi: May 1, 2006.
  • . FIN24. March 28, 2006. March 5, 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 29, 2007.
  • . BBC News. June 4, 2009. February 1, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: December 2, 2010.
  • . BBC Two. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . Bloomberg L.P. June 28, 2011 tarixində .
  • . BBC News. October 7, 2005. December 11, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . Radio France Internationale. September 28, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . US-China Institute. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . Human Rights in China (HRIC). January 31, 1999. March 30, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 30, 2019.
  • . ITVN, The Ford Foundation, the Rockefeller Foundation. August 1, 2011 tarixində . İstifadə tarixi: January 13, 2012.
  • . Frontline. PBS. October 10, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: September 16, 2017.
  • . rts.ch. June 11, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . BBC News. June 2, 2009. March 31, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • . The Economist. May 31, 2014. June 3, 2014 tarixində . İstifadə tarixi: June 3, 2014, citing Louisa Lim.
  • . South China Morning Post. May 16, 2015 tarixində . İstifadə tarixi: April 18, 2015.
  • . BBC News. June 4, 2004. June 25, 2006 tarixində . İstifadə tarixi: September 10, 2006.
  • Berry, Michael. . Columbia University Press. 2008. 303–. ISBN 978-0-231-51200-8. July 2, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: April 1, 2019.
  • Cheng, Kris. . Hong Kong Free Press. December 21, 2017. December 21, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: December 22, 2017.
  • Gordon, Wendell. . M.E. Sharpe. 1994. ISBN 978-1-56324-400-1. July 18, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: March 31, 2019.
  • Jacobs, Andrew. . Sinosphere, The New York Times. June 3, 2014. April 15, 2018 tarixində arxivləşdirilib.
  • Mann, Jim. . Los Angeles Times. June 30, 1991. February 27, 2019 tarixində . İstifadə tarixi: April 16, 2018.
  • Richelson, Jeffrey T.; Evans, Michael L., redaktorlar . National Security Archive. George Washington University. June 1, 1999. August 25, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: November 16, 2010.
  • Wines, Michael; Jacobs, Andrew. . The New York Times. June 4, 2010. July 1, 2017 tarixində . İstifadə tarixi: February 13, 2017.
  • . . Doubleday. 1997. ISBN 978-0-385-48232-5. OCLC .

Xarici keçidlər

  • . china.usc.edu. Includes footage of the shutting down of CNN, and interviews with Al Pessin (VOA) and John Pomfret (AP), both of whom were expelled soon after the protests.
   Çin ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023