Süleyman xan Qasımlı-Avşar Qəzvinin Savucbulaq nahiyəsindən olan avşarların rəisi olub, Nəsrullah xan Avşarın nəvəsidir. Babası çox zəhmli və qaraqabaq bir şəxs olduğundan ona Zəhrimar xan deyirdilər. Sahibi-ixtiyar tituluna malik Süleyman xan h.q. 1425-ci (1829) ildə dövlət qulluğuna girmiş, 124-cu (1833) ildə Fətəli çah Qacarın kürəkəni olmuşdur.

Süleyman xan Məhəmməd şah Qacar və Nasirəddin şah Qacar hakimiyyəti dövrünün görkəmli, tanınmış şəxslərindən sayılırdı. O, h.q. 1253-cü (1837) il Herat yürüşü zamanı, Məhəmməd şah Qacarla həmrah olub, müharibədə iştirak etmişdir.

Əli şah Zilli Sultanın böyük oğlu Seyfəlmüluk mirzə h.q. 1251-ci (1835) ildən Məhəmməd şahım əmri ilə Qəzvinə sürgün edilmişdi. Məhəmməd şah Qacar vəfat etdikdən sonra sonra h.q. 1264-cü (1848) ildə Seyfəlmülk mirzə Qəzvin əhalisindən öz ətrafına yığaraq hakimiyyət iddiasına başladı. Bu zaman Süleyman xan Tehranın və ətrafının polis rəisi (qarasoran) və dövlətin taxıl anbarının mühafizi idi. Onu Seyfəlmülk mirzəni zərərsizləşdirmək üçün göndərdilər. Bir dəstə atlı ilə təqib edib, az bir vaxtdan sonra onu həbs elədi və özü ilə Tehrana gətirdi. Həmin ilin sonlarında Nasirəddin şah Qacar Təbrizdən Tehrana hakimiyyət kürsüsünə gəldiyi vaxt Sədri-Əzəm Mirzə Tağı xan Əmir Kəbir Süleyman xanı, Nurməhəmməd xan Sərdar Dəvəli-Qacarı, əmisi Həsən xan Saları itaət etməyə, tabe olmağa razı sala bilmədilər ki, onlarla Tehrana gəlsin. Lakin Süleyman xan ağılla hərəkət etdi. O, nəsihətlə Cəfərqulu xanın ağlını başına qoyaraq yola gətirmiş, onu özü ilə Tehrana gəlməyə razı sala bilmişdi.

Süleyman xan, Həsən xan Salara da zərbə endirə bilmişdi və böyük ehtirama və bəxşişlərə nail olmuşdu. Bundan sonra Süleyman xan mühüm, münasib vəzifələrə çatdı. O, Saları da zərərsizləşdirdikdən sonra dövlətlərarası müharibələrdə iştirak etmiş, bu zaman o, Mazandaran hakimi, Abbas mirzənin 20-ci oğlu Mehdiqulu mirzə və digər xanlar və sərkərdələrdə birlikdə olmuşdur. Digər tərəfdən də o, Molla Hüseyn Bəşruyə və Hacı Molla Məhəmmədəli Qüddusun başçılıq etdiyi babilər hərəkatına qarşı Mirzə Tağı xan Əmir Kəbirin gördüyü tədbirdə iştirak etmişdir. Süleyman xan Mazandaranda Təbərsi qalasında olan babilərə qarşı göndərilmiş, (h.q. 1265) və qalanı başqa hərbiçilərlə birlikdə babilərdən almışdı. Bununla da ölkəni daxildən dağıdan qüvvələrin fəaliyyətinə son qoymuş oldu.

H.q 1278-ci (1861) ildə Luristan və Xuzistan hakimi Hacı Əli xan Ziyaülmülk (tarixçi marağalı Məhəmmədhəsən xan Etimadüssəltənənin atası-Ə.Ç) ağır xəstələnir. Süleyman xan bu münasibətlə Luristan və Xuzistan hakimlərinin müavini, eyni zamanda hərbi qoşunların rəisi təyin olunur, o istiqamətə yola düşür.

O. h.q. 1281-ci (1864) ildə Sipəhsalari-Əzəm Mirzə Məhəmməd xan Dəvəli-Qacar ilə birlikdə Astrabada Türkmən Yəmut tayfalarının iğtişaşını yatırmaq üçün göndərilir. Sonra ona Qorqanda nizam-intizam yaratmaq tapşırılır. H.q. 1284-cü (1867-ci) ildə Ənuşirəvan xan Qacarla Astrabada qoşun rəisi təyin edilir, bir ildən sonra Ənuşirəvan xan taun xəstəliyindən vəfat etdikdə, Astrabad Musa xan Etimadüddövləyə (10 yaşlı oğluna) tapşırıldı. Lakin bu zaman Astrabad sərhədlərində türkmənlər və başqaları qarışıqlıq saldıqları üçün Nasirəddin şah əlacsız qalıb, Süleyman xan Avşarı Qorqanı və onun ordusunu idarə etmək üçün göndərir.

Süleyman xan h.q. 1286-cı (1869) ildə Sahibi-ixtiyar tituluna layiq görülmüş və Qorqanda hakimliyi 7 il davam etmişdir. O, h.q. 1292-ci (1875-ci) ildə Tehrana çağırılmış, lakin, çox qısa bir vaxtda, həmin il yenidən Qorqana göndərilmişdir.

H.q. 1296-cı (1879) ildə Xorasan ordusunun rəisi təyin olunur. 1300-cü (1882-ci) ildə isə İran dövlətilə Rusiya arasında Xorasan və Qorqanın şimal hüdudlarında sərhəddin təyin edilməsi ilə əlaqədar o istiqamətə göndərilir və 3 il davam edən danışıqlar zamanı orada çalışır. Bu işdə onun mütərcimi Xarici işlər nazirliyinin əməkdaşlarından Mirzə Əli xan Münşiyi-Əsrar və Tiflisdə Baş konsulun mütərcimi Mirzə Rza xan (Ərfəüddövlə) olmuşlar.

Sahibi-ixtiyar Süleyman xan h.q. 1309-cu (1891-ci) ildə Tehranda vəfat etmişdir. Deyirlər ki, sahibi-ixtiyar çox mətin, nüfuzlu və hörmətli bir insan olduğu üçün onun yüngül hərəkətdən və təlxəklikdən xoşu gəlməzdi. Dövrün başqa adlı-sanlı şəxsiyyətləri kimi o da həmişə xeyli sayda nökərlə gəzirdi.

Kərim Şirei adlı bir şəxsin Sahibi-ixtiyar öz nökər-naibi ilə saraya gedərkən Kərin Şirei onunla rastlaşır və onun qarşısında mürgüləyən eşşəyinə üzünü tutub deyir: "Ey ağa eşşək, əgər ayılsan da Sahibi-ixtiyarsan, yatmaq istəsən də sahibi-ixtiyarsan".

Kərim Nasirəddin şahın təlxəyi olduğu üçün Sahibi-ixtiyar ona bir o qədər də hirslənmir və fikir vermirdi.

Süleyman xanın Xanbaba xan, Əli xan adlı oğlanları vardı.

• Ənvər Çingizoğlu, Aydın Avşar, Avşarlar, Bakı, "Şuşa", 2008, 352 səh.

İstinadlar

• Avşar eli