Prometey (yun. Προμηθεύς eyni zamanda Promefey mənası qabağı görən ya sonranı düşünən) — qədim yunan mifologiyasında insanların dostu və onları tanrıların özbaşnalığından qoruyan titan İapet və Klimenanın (Apollodora görə), ya Femida və Heyin (Esxilə görə), ya da Hera və titan Yevrimedontun oğlu. Hesiona onun həyat yoldaşı olmuşdur.
| Prometey | |
|---|---|
| q.yun. Προμηθεύς | |
 Prometey insanlara odu gətirir | |
| Mifologiya | Yunan |
| Yunanca adı | Προμηθεύς |
| Cinsi | kişi[d] |
| Sülalə | Titanlar |
| Atası | İapet |
| Anası | Klimena |
| Qardaşı | Atlant, Epimetey, Menetiy (Hesioda görə) |
| Arvadı | |
| Uşaqları | |
| Dəfn yeri | |
| Atributlar | Od |
| Mənşəyi | Titan |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İapet nəsli
| İapet | Klimena | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atlant | Epimetey | Menetiy | |||||||||||||||||||||||||||||||
İnsan nəsli
Yunan mifologiyasına görə çox-çox qədim zamanlarda, Yer üzündə ancaq ölməz tanrılar yaşayırmış. Tanrılar insanları və digər məxluqları yaradıb yer üzünə səpələmək qərarına gəlirlər. Rəvayətə görə Prometey insanları torpaqdan yaratmış, Afina isə onlara nəfəs vermişdir.. Tanrı Zevs titan İapetin oğlanları olan Prometeyə və Epimeteyə yaradılmış insanlara və məxluqlara gözəllik və qüvvə payalamağı tapşırır. Bölgü apararkən Epimetey bütün yaraşıq və quvvəni heyvanlara paylayır. Paylarına heç nə düşməyən insanlar isə köməksiz qalırlar.
Odun oğurlanması
Prometey insanların dostu olduğundan bu ədalətsizliyi aradan qaldırmaq məqsədilə Afinadan müdrikliyi, Hefestin emalatxanasından isə odu oğurlayaraq insanlara verir. Odun köməyi ilə insanlar qızınmış və yaşayıb-törəyə bilmişlər. Prometeyin bu hərəkəti tanrı Zevsin hiddətinə səbəb olur. O, Prometeyi cəzalandırmaq məqsədilə onu Qafqaz dağlarının zirvəsində zəncirləməyi tapşırır. Burada qartal onun qaraciyərini didib yeyərmiş. Hər dəfə onun didilmiş qaraciyərinin yerini yenisi tutarmış. Beləliklə, Prometey otuz il ərzində əzab çəkərək qaraciyərini qartala yedirtmişdir.
Başqa bir rəvayətə görə, Zevsin hiddətinə digər bir hadisə səbəb olmuşdur. Belə ki, qurbanvermə mərasimində Prometey öküzün ət və içalatını dərisinə bükür, sümüklərini isə yağ və piyin içində gizlədir. Seçim zamanı Zevsin payına sümüklər, insanların payına isə ət və içalat düşür. Bundan hiddətlənən Zevs onu cəzalandırır. Beləliklə ənənəyə görə insanlar qurban kəsilmiş heyvanın ətini özləri yeyir sümük və piyini isə yandırrırlar.
İstinadlar
- Любкер Ф. (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 1109–1110.
- Мифы народов мира. М., 1991–92. В 2 т. Т.2. С.337–340, Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.3. С.155–157
- Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека I 2, 3 далее
- По Евфориону, сын Геры и титана Евримедонта
- Эсхил. Прикованный Прометей 560
- Гесиод, подложный фр.382 М.-У.; Лукиан. Прометей 13
Mənbə
- Софиа Сули, Греческая Мифология, Издателство Михалис Тубис А.О., ISBN 960-540-118-5
- Panaghiotis Christou, Katharini Papastamatis, Griechische Mythologie, ISBN 978-88-476-2283-8
- Греческая Мифология, Катерина Серви, EKDOTİKE ATHENON, Афины 2007 ISBN 960-213-378-3, ISBN 978-960-213-378-1
- Менелаос Стефанидис, Яннис Стефанидис, ГРЕЧЕСКАЯ МИФОЛОГИЯ, БОГИ ОЛИМПА, Издательство "СИГМА", 2009, Lekanidi St.30, GR-173 43 Athens, Greece ISBN 978-960-425-078-3