Muzeyin əsası 1917-ci ildə Poltavaya gələn səyahətçi-rəssam N. A. Yaroşenkonun doğma şəhərinə bağışladığı kolleksiyasına əsaslanır. Buraya rəssamın özünün 100 rəsm əsəri və 23 iş albomu, habelə Səyahət İncəsənət Sərgiləri Assosiasiyasından olan dostları və həmkarlarının, xüsusən İvan Şişkin, Vasili Polenov, Vladimir Makovski, İlya Repin, Vasili Maksimov və başqalarının əsasərləri daxildir.

Poltava İncəsənət Muzeyi 27 aprel 1919-cu ildə açılır və əvvəlcə rəsm qalereyası statusuna sahib olur. Onun qurucusu, sonralar məşhur ukraynalı arxeoloq və muzeyoloq olan Mixail Yakovleviç Rudinski onu "İncəsənət Muzeyi" adlandırdı.

Muzeyin qurulması haqqında qərar Poltava vilayətində qədim abidələrin və incəsənətin mühafizəsi komitəsinin təşkilindən sonra həyata kreçirilir. Torpaq sahibi Bolyubaşın 1912-ci ildə məşhur memar Pavel Alyoşinin layihəsi ilə tikilmiş və Poltavanın sakit guşəsində, Spaska küçəsi, 11 ünvanında yerləşən keçmiş malikanəsi muzeyin binasına çevrilir.

Bir il yarım sonra muzey indiki Diyarşünaslıq Muzeyinin incəsənət şöbəsinə çevrilir və 1934-cü ildən ləğvetmə cəhdindən sonra birinci mərtəbədə doqquz zalı tutaraq öz binasında yerləşdirildi. Ukrayna Xalq Komissarları Sovetinin 7 mart 1939-cu il tarixli qərarı ilə ona müstəqil, indiki regional incəsənət muzeyi statusu qaytarıldı. İkinci Dünya müharibəsi ərəfəsində kolleksiyada 30 minə yaxın eksponat var idi.

İşğal zamanı ekspozisiya hissəsi ixrac edilməmiş və demək olar ki, tamamilə məhv olmuş, yalnız evakuasiya edilmiş əyani vəsaitlər qalmışdır. Muzeyin arxivləri qorunmayıb və bu gün yalnız M. Ya. Rudınskinin bələdçi kitabı sayəsində itkilərin miqyasını təsəvvür etmək olar. Onların arasında Qərbi Avropa rəssamlığının zəngin kolleksiyası var ki, bu kolleksiyaya D. Tiepolo, P. Rubens, M. Hondekuter, A. Ostade, Elizabet Vije-Lebren və başqalarının əsərləri, 17-18-ci əsrlərdəki Ukrayna rəssamlarının əsərləri daxildir.

1944-cü ilin noyabrında, Poltava hələ xarabalıq olanda, incəsənət muzeyi öz işini bərpa edir.

1951-ci ildə muzey bərpa edilmiş binasına qayıdır. Müharibədən sonrakı dövrdə muzey işçiləri itirilmiş kolleksiyanı doldurmaq üçün hər cür səy göstərirlər. O, həqiqətən nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb və indi qorunmuş 4187 eksponatla birlikdə 9 mindən çox əsər var.

Vaxtilə tələsik təmir edilmiş binanın texniki vəziyyəti qənaətbəxş olmadığına görə Poltava Şəhər Şurasının 11 aprel 2000-ci il tarixli qərarı ilə Poltava İncəsənət Muzeyi, ekspozisiyanın birinci mərtəbədə iki ayrı enfiladanın yerləşdiyi Frunze küçəsindəki İncəsənət Qalereyasının binasına köçürülür.

Təəssüf ki, 1990-cı illərdə muzey Ukraynanın bir çox digər əyalət muzeylərinin yaşadığı taleyi yaşayır. 1997-ci il martın 18-də maskalı quldur dəstəsi muzeydən iki qiymətli tablonu oğurlayır: Flamand rəssamı Klara Petersin “Natürmort (Səhər yeməyi)” (1612) və Ejen Delakruanın “Türklərin səlibçilərlə gecə döyüşü” (1848) . Ancaq Çerniqov İncəsənət Muzeyindən oğurlanan rəsmlərdən fərqli olaraq, bu rəsmlərin daha xoşbəxt taleyi var idi. 1997-ci ilin noyabrında Mançester polisi İnterpolla birlikdə oğurlanmış rəsm əsərlərini satmaq istəyərkən bir Ukrayna vətəndaşını və dörd Britaniya vətəndaşını saxlamaq üçün əməliyyat keçirib. Hər iki rəsm muzeyə qaytarılır.

• «Полтавский художественный музей», Альбом, К. Г. Скалацкий, К., Мистецтво, 1982