"Peptid" terminini elmə ilk dəfə 1905-ci ildə alman alimi Emil Fişer gətirmişdir.

Çoxlu təbii birləşmələr vardır ki, peptid rabitələri ilə birləşmiş aminturşu qalıqlarından ibarət olmasına baxmayaraq zülallarda rast gəlinmir; məsələn: D-aminturşuların qalıqları.

Kiçik peptidlər – suda yaxşı həll olan kristallik maddələrdir. Fiziki və kimyəvi xassələrinə görə o, aminturşulara yaxındır. Ali peptidlər amorfdur, su ilə kolloid məhlul əmələ gətirir. Peptidlər amfoter xassəyə malikdir, turşularda və qələvilərdə yaxşı həll olur.

Canlı orqanizmlərdə fermentlərin təsiri ilə aminturşulardan peptidlər əmələ gəlir. Kimyəvi sintez yolu ilə aminturşulardan bir sıra təbii bioloji aktiv peptidlərə quruluşca oxşar maddələr alınmışdır. Sintetik peptidlər zülalların xassələrini öyrənmək üçün sərfəli modellərdir.

Peptidlər tez-tez posttranslasiya modifikasiyalarına malikdirlər, məsələn, fosforlaşdırma, hidroksilləşmə, sulfatlaşma, palmitoyllaşdırma, qlükozilləşmə və disulfid əmələ gəlmə. Ümumiyyətlə, peptidlər xətti strukturə malikdirlər, baxmayaraq ki, şəbəkəvi strukturlar müşahidə olunub. Daha ekzotik manipulyasiyalar da baş verir, məsələn, L-amin turşularının D-amin turşularına racemizasiyası utkonos zəhərində.

Ribosoma tərəfindən deyil, fermentlər tərəfindən yığılan peptidlərə neyribosom peptidləri deyilir. Yaygın bir neyribosom peptidi glutathiondur, çoxsaylı aerob orqanizmlərin antioksidant müdafiəsinin bir komponentidir. Digər neyribosom peptidlər əsasən tək hüceyrəli orqanizmlərdə, bitkilərdə və göbələklərdə yaygındır və modul tipli ferment kompleksləri ilə, neyribosom peptid sintetazları adlanır, sintez olunur.

Peptonlar heyvanların südündən və ya ətindən, proteoliz yolu ilə həzm edilərək əldə edilir. Kiçik peptidlər daxilində, əldə edilən material yağlar, metallar, duzlar, vitaminlər və bir çox digər bioloji birləşmələri daxil edir. Peptonlar bakteriyaların və göbələklərin böyüməsi üçün qida mühitlərində istifadə olunur.

Peptidlər zülallarla və digər makromolekullarla qarşılıqlı təsir göstərə bilər. Peptidlər öz mahiyyətincə amin turşularının ardıcıllıqlarıdır, zülalların daha kiçik və daha yaxşı həzm olunan qohumlarıdır, orqanizmin bir çox funksiyasında əsas rol oynayırlar. Onlar insan hüceyrələrində bir çox vacib funksiyalara cavabdehdir, məsələn, hüceyrəarası siqnallar və immuno modulyatorlar kimi fəaliyyət göstərirlər. Həqiqətən də, araşdırmalar göstərib ki, insan hüceyrələrindəki bütün zülal-zülal qarşılıqlı təsirlərinin 15–40%-i peptidlər vasitəsilə təmin edilir. Bundan əlavə, hesab edilir ki, dərman bazarının ən azı 10%-i peptid məhsullarına əsaslanır.

• Ribosom
• Zülallar