XIV sülaləikinci aralıq dövrdə Qədim Misiri idarə edən sülalələrdən biri. Ehtimal olunur ki, bu dövrdə paytaxt Avaris şəhəri idi.

Qədim Misir tarixi
Sülalə öncəsi dövr
Tasi mədəniyyəti
Amrat mədəniyyəti (I Nakad)
Gerzey mədəniyyəti (II Nakad)
Aşağı Misir
Yuxarı Misir
Erkən padşahlıq
I sülaləII sülalə
Qədim padşahlıq
III sülaləIV sülalə
V sülaləVI sülalə
Birinci aralıq dövr
VII sülaləVIII sülalə
IX sülaləX sülalə
XI sülalə
Orta padşahlıq
XI sülaləXII sülalə
İkinci aralıq dövr
XIII sülalə
XV sülaləXVI sülalə
XVII sülalə
Yeni padşahlıq
XVIII sülalə
XIX sülaləXX sülalə
Üçüncü aralıq dövr
XXI sülalə
XXII sülaləXXIII sülalə
XXIV sülalə
Sonrakı dövr

Fars dövrü
 •
Yunan-Roma dövrü
 • Ptolemeylər

Ümumi məlumat

XIII sülalənin süqutu ilə ölkədə iqtisadi və siyasi vəziyyət pisləşdi. Bununla Qədim Misir tarixində ikinci aralıq dövr başladı. XIV sülalə bu dövrdə taxta çıxan ilk nəsildir. Bəzi tarixçilər XIV sülaləni Orta padşahlığa aid edirlər.

XIV sülalənin nə zaman və necə hakimiyyətə gəlməsi haqqında kifayət qədər məlumat yoxdur. Manefona görə XIII və XIV sülalə eyni zamanda hökmdarlıq etmişlər. Kim Riholt öz əsərlərində bu barədə daha geniş bəhs edir. Ona görə XIV sülalə XII sülalənin son fironu Sobekneferunun hakimiyyəti zamanı Nil deltasının şərqində üsyan qaldıraraq müstəqilləşmişdi. Riholta görə bu hadisə təqribən e.ə 1805-ci ildə baş vermişdir. Dafna Ben Tor, Syuzan Allen, Ceyms Allen və Manfred Bitak kimi misiroloqlar isə e.ə 1720 tarixini göstərirlər. Bu mülahizə XIV sülaləyə aid möhürlərin tapıldığı yerin süxurlarının analizi nəticəsində verilmişdir. Manfred Bitak firon Nehesin hakimiyyətinin təqribən e.ə 1700-cü il ətrafında olduğunu qeyd edir.

Nehesdən sonra Misirdə aclıq və vəba xəstəliyi geniş yayılır. Bəzi mənbələrə görə aclıq hələ XIII sülalənin fironluğu zamanında yaranmış və XIV sülalənin süqutuna qədər davam edir.

 
XIV sülaləsinin idarə etdiyi ərazi

XIV xanədanlığın zamanında dövlətinin dəqiq sərhədləri bu sülalədən qalan abidələrin qıtlığı səbəbindən bilinmir. Kim Riholt XIV sülalənin idarə etdiyi ərazilərin Nil deltası ətrafı torpaqlardan ibarət olduğunu bildirir. Sərhəd şərqdə Atribis, qərbdə isə Bubastis şəhərindən keçirdi.

E.ə. 1675-ci ildə Ərəbistan yarımadasında, Fələstin bölgəsində yaşayan hiksoslar Misirə hücum edərək Nil deltasını ələ keçirir. Burada onlar Avaris şəhərinin əsasını qoyurlar. Hiksos hökmdarları firon titulunu götürərək Misirdə hakimiyyətə gəlirlər. Bu hadisə XIV sülalənin sonuna gətirib çıxardır. XV və XVI sülalələrin hər ikisi bu xalqın nümayəndəlidirlər. Ancaq hiksoslar öz təsirlərini bütün Nil sahilində yaya bilmədilər və yalnız Aşağı Misir onların fironlarına tabe oldu.

2010–2011-ci illərdə Edfu şəhərində aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində həm XV sülalə hökmdarı Xiana, həm də IV Sobekhotepə məxsus kartuşlu möhürlər aşkar edildi. Bu onu göstərir ki, XV sülalə artıq XIII sülalənin hakimiyyəti zamanı mövcud idi. Onlar artıq Aşağı Misirdə məskunlaşmışdır.

Fironlar

Manefon bu sülaləyə 76 fironu aid edir. Ancaq Turin siyahısında yalnız 56 fironun adı çəkilir. Kim Riholt 70-dən çox firon adının papirusa sığmayacağına diqqət çəkib. Turin siyahısındakı adların bir qismi oxunmur.

Xronoloji olaraq XIV sülaləyə məxsusluqları və yerləri mübahisəlidir.

Ad Şəkil Hakimiyyət illəri Qeyd
Yakbim Sexaenre
 
e.ə. 1805–1780
Ola bilər ki, XV sülalənin vassalı olub.
Yaammu Nubvoserre
 
e.ə. 1780–1770
Qareh
 
e.ə. 1770–1760
Ammu Ahotepre
 
e.ə. 1796–1793
Ola bilər ki, XV sülalənin vassalı olub.
Ameni Kemau
 
e.ə. 1760–1745
Şeşi Maibre
 
e.ə. 1745–1705
Adı 300-dən çox möhürdə adı tapılmışdır. Ola bilər ki, XV sülalənin vassalı olub.

Turin siyahısında verilmiş fironlar

Ad Şəkil Hakimiyyət illəri Qeyd
Nehesi
 
e.ə. 1705
Sülalənin ən tanınmış nümayəndəsi. Avarisdəki iki abidədə adına rast gəlinmişdir.
Xaxerevre
e.ə. 1705
Nebefavre
e.ə. 1704
1 il, 5 ay, 15 gün hakimiyyətdə qalmışdır.
Sehebre
Azı 3 il taxtda olmuşdur.
Meryefare
 
e.ə. 1699
III Sevadykare
e.ə. 1745–1705
1 il hakimiyyətdə olmuşdur.
Nebdyefare
e.ə. 1694
Vebenre
bilinmir
Adı itirilmişdir.
[…]dyefare
[…]vebenre
e.ə. 1690
II Avibre
Heribre
Nebsenre
 
bilinmir
Adı itirilmişdir.
[…]re
Sexeperenre
 
Dyedxerevre
II Sanxibre
Nefertum[…]re
Sexem[…]re
Kakemure
Neferibre
I[…]re
Xakare
Akare
Hapu[…] Semenenre
Anati Dyedkare
Babnum […]kare
bilinmir
Adı itirilmişdir.
Senefer…re
Men[…]re
Dyed[…]re
bilinmir
Adı itirilmişdir.
Ink […]
'A[…]
Apepi
 
bilinmir
Adı itirilmişdir.

İstinadlar

  1. Manfred Bietak, "Egypt and Canaan During the Middle Bronze Age," BASOR, 281 (1991), pp. 21–72, esp. p. 38, 2023-08-06 at the Wayback Machine
  2. Holladay, John S. Jr. (1997) "The Eastern Nile Delta During the Hyksos and Pre-Hyksos Periods: Toward a Systemic/Socioeconomic Understanding", in Eliezer D. Oren. . University Museum, University of Pennsylvania. 1997. 183–252. ISBN 978-0-924171-46-8. 2022-06-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-18.
  3. 2006-09-27 at the Wayback Machine Accessed July 26, 1006 (line X.21 of the cited web link clearly provides this summary for the dynasty: "6 kings functioning 100+X years"). The surviving traces on the X figure appears to give the figure 8 which suggests that the summation should be read as 6 kings ruling 108 years.
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023