Muğan mahalı — tarixi-coğrafi və inzibati ərazilərdən biri.
| Mahal | |
| Muğan mahalı 1136—1921 | |
|---|---|
 Şirvan sərhədləri yaxınlığında ticarət kəsişməsi. Kür və Araz çaylarının birləşməsi. Cavad və Qalaqayın. 1714-cü il. | |
| Ölkə | |
| Daxildir |
Ərdəbil əyaləti |
| İnzibati mərkəz | Qalaqayın |
| Naiblər |
Səfiqulu xan Qiyas xan Həsən xan Mustafa bəy İbrahim xan Səfi xan Muğanlı |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Yaradılıb | 1136 |
| Ləğv edilib | 1921 |
| Sahəsi | 3.700 km² |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 5500 nəfər |
 Muğan mahalı qonşu xanlıqlar və mahallarla. 18-ci əsrin sonu |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
İndiki Sabirabad və Saatlı rayonlarının ərazisində mövcud olmuşdur.
Mahalın naibi Həsən xan, sonra əmisi oğlu Mustafa bəy olub.
-
Həsən xan Muğanlı
Bu tarixi-coğrafi ərazini Petropavlovka dairəsi əvəz etmişdir. 1921-1930-cu illər arası Petropavlovka dairəsi adlandırılmışdır.
Əhalisi
1821-ci ildə 1 istehkam-qala (Qalaqayın) və 44 obada (onların bir hissəsinin adı məlumdur: Bildik, Ulucalı-Xəlfəli, Məmişli, Kürkəndi, Cəngən, Birinci Rəncbərlər, Müridlər, İkinci Rəncbərlər, Qarağlı, Minbaşı, Molla Vaizli, Dəymədağıldı, Əli Sultanlı, Şahatlı, Quştan, Məlday, Mustafabəyli, Haşımxanlı, Potular) 500 ailə yaşayırdı.
Muğan mahalı bəylərinin siyahısı (1820-ci il)
| 1-2 | Məmməd Rza bəy | Məlik bəy |
| 3-4 | Məhəmməd Əli bəy | Abdulla bəy |
| 5-6 | Yolçu bəy | Səfi Mirzə bəy |
| 7-8 | Əhməd bəy | Molla Abdulla |
| 9-10 | Cəmşid bəy | Məhəmməd Hüseyn bəy |
| 11-12 | Ağa bəy | Əsədulla bəy |
| 13-14 | Məhəmməd Xəlif bəy | Şahmurad bəy |
| 15-16 | Kəlbəlai bəy | Abdulla Hüseyn bəy |
| 17-18 | MəlikMəmməd bəy | Əli xan |
| 19-20 | Əhməd Əli bəy | Əli bəy |
| 21-22 | Talib bəy | Şərif bəy |
| 23-24 | Məmməd Əli bəy | Hüseyn bəy |
| 25-26 | Cəfər bəy | Məşədi Həsən Əli bəy |
| 27-28 | Əhməd bəy | Mehmed bəy |
| 29-30 | Qaynaqdan oxunmur | Cosuz bəy |
| 31-32 | Əli Məmməd bəy | Potu bəy |
| 33-34 | Əli Mirzə bəy | Axund Qasım bəy |
| 35-36 | Ağa Rəhim bəy | Seyid Qasım bəy |
| 37-38 | Allahverdi bəy | İbrahim bəy |
Qeyd: Cədvəl general Mədətov tərəfindən 1820-cü ildə həyata keçirilmiş Şirvan əyalətinin təsviri əsasında tərtib olunub.
Muğan mahalı əhalisinin kəndlər üzrə yerləşməsi
| Sıra sayı | Kəndlər | Həyətlərin sayı | Kişi cinsli əhali (nəfərlə) | |
| 1 | Bəylik | 31 | 79 | |
| 2 | Mənbədən oxunulmur | 13 | 39 | |
| 3 | Məmişli | 23 | 61 | |
| 4 | Kürkəndi | 13 | 47 | |
| 5 | Çəngən | 13 | 29 | |
| 6 | Rəncbər-1 | 16 | 46 | |
| 7 | Mənbədən oxunulmur | 2 | 3 | |
| 8 | Rəncbər-2 | 13 | 29 | |
| 9 | Qırağlı | 24 | 46 | |
| 10 | Minbaşılı | 18 | 52 | |
| 11 | Potubəyli | 28 | 67 | |
| 12 | Molla-Vaizli | 24 | 90 | |
| 13 | Mənbədən oxunulmur | 31 | 79 | |
| 14 | Əli-Sultanlı | 24 | 58 | |
| 15 | Saatlı | 28 | 67 | |
| 16 | Quzman | 24 | 65 | |
| 17 | Molday | 27 | 66 | |
| 18 | Mustafabəyli | 20 | 60 | |
| 19 | QALAQAYIN | 96 | 233 | |
| Cəmi | 19 | 468 | 1216 |
Qeyd: Cədvəl Ali Gürcüstan Hökumətinin Xəzinə Ekspedisiyasının kollegiya qeydiyyatçısı Suşko tərəfindən həyata keçirilmiş 1831-ci ildə Şirvan əyaləti əhalisinin kameral təsviri əsasında tərtib olunub.
İqtisadiyyatı
Muğan mahalının sakinləri əkinçilik, maldarlıq və pambıqçılıqla məşğul olurdular.
Hakimlər
- Ramazan sultan (?-1727)
- Əliqulu xan Şahsevən (1727-1734)
- Məhəmməd xan (1734-?)
- Səfiqulu xan
- Qiyas xan (1742-1750)
- Həsən xan (1750-1789)
- Mustafa bəy
- İbrahim xan (1789-1794)
- Səfi xan Muğanlı (1794-1805)
Mənbə
- Описание Ширванской провинции, составленное въ 1820 году, по распоряжению главноуправляющего въ Грузии А.П.Ермолова, генералмаером князем Мадатовымъ и действи- тельным статским советником Могилевским. Тифлис: типо- графия Главного Управления наместника Кавказского. 1867. 287.
- Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. Quba xanlığı: əhali tarixi və azadlıq mücadiləsi. Bakı. 2012. 336. ISBN 978-9952-453-43-0.
- Nailə Bayramova. (PDF). Bakı: Təhsil. 2009.
- . Encyclopædia Iranica. 2013-01-21 tarixində .
Qeydlər
- Bu tarixi Muğan mahalının yerini 1921-ci ildə Petropavlovka dairəsi aldı. Salyan qəzası VI Ümum-Azərbaycan Sovetlər Qurultayının 8 aprel 1929-cu il tarixli qərarı ilə Azərbaycan SSR-də qəzalar ləğv ediləndən sonra eyni inzibati ərazi çərçivəsində 1929-1930-cu illərdə Muğan mahalı adlanmışdır.
- 1921-1929-cu illərdə Salyan qəzasının dairəsi,1929-1930-cu illərdə isə ləğv edilmiş Salyan qəzasını əvəzləyən Muğan mahalının dairəsi olmuşdur.
İstinadlar
-
Mirzə Rəhim Fəna. Qarabağnamələr. Bakı,Şərq-Qərb. 2006. 247. ISBN 9952-34-070-2,978-9952-34-070-9.
Orijinal mətn (az.)
HÜDUDİ ƏYALƏTİ QARABAĞ-Cənub tərəfdən mis mədənləri olan Qapan dağlarının imtidadilə bir yerdə sariyal ru be məşriq gedir Araz çayınadək. Oradan məcrayi-nəhri-Araz ilə bir yerdə şərqdən gedir ta haman suyun qərbdən şərqə dəryayi-Xəzərə tərəf cari Kür nəhrinin məcrasınadək ki, oradan hər iki nəhrin suyu bir yerə qarışıb axar dəryayə. Bu nöqtə Qalaqayın adlı qəsəbədir ki, sabiqi Mustafaxanlı pristavlığına daxildir.
- ↑ . səh. 29
- Şahin Fərzəliyev - tarix elmləri doktoru, professor. (PDF) (az.). Elm. 2012. 2021-08-31 tarixində (PDF).
- Salman Ərzuman oğlu İbişov. (PDF) (az.). Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. 2007. 2019-01-23 tarixində (PDF) arxivləşdirilib.
- Bayramova Nailə. (PDF). Bakı: "Təhsil". 2009. səh.44. Archived from the original on 2016-12-28. İstifadə tarixi: 2018-12-10.
- . səh. 244-253
- ARDTA, fond 24, siy.1, iş.347, vər.5
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Fariz Xəlilli-Tarix üzrə fəlsəfə doktoru. (az.). Musavat.az. İstifadə tarixi: 2017-04-03. [ölü keçid]