Azərbaycan tarixində dərin hörmət və rəğbət bəslənən böyük din xadimlərindən biri də görkəmli şəxsiyyət Axund Mirzə Turab Axundzadədir. 1817-ci ildə Bakıda İçəri şəhərdə tanınmış ruhani ailəsində dünyaya göz açmışdır.

Onun əsl adı bizə məlum deyil. Əbu Turab Həzrəti Əli (ə) adlarından biridir. Bu ləqəbi ona İslam Peyğəmbəri (s) vermişdir. "Mənası topaq atası" deməkdir.

Ona Ərəbistanda dini təhsil adığı illərdə bir ləqəb kimi verilmişdir. Mirzə Əbu Turab Axundzadə, sözün həqiqi mənasında Abşeron torpağının "atası" idi. İlk təhsilini o dövrdə Bakının məşhur təhsil ocaqlarından sayılan Mirzə Həsib Qüdsinin mədrəsəsində almışdır.

O, O,Bakının bir çox məscidlərində moizələr edərdi. Bəzən moizələrini ərəb dilində söyləyərdi. O, əsasən Bakının Əmircan məscidində fəaliyyət göstərirdi ki, bunun da səbəbi vardı. Bu din xadimi elmin və maarifin tərəfdarı idi. 1901-ci ildə öz qızını H.Z.Tağıyevin qiz məktəbinə qoymuşdu.

1845-1846-cı illərdə alim iki dəfə Tiflis şəhərinə dəvət olunmuş Qafqaz baş canişini M.S.Verensov və Zaqafqaziya Şeyx-ül-İslamı Axund Məhəmmədli tərəfindən qəbul edilmiş, ona Bakı vilayəti qazısı vəzifəsi təklif olunmuşdu. Amma o, bu vəzifədən imtina etmişdi.

Öz dərin ağlı, zəkası, Mərifəti və xeyirxahlığı ilə hörmət qazanmış, Bakı alimlərinin başçısı Mirzə Əbu Turab Axundzadə 1910-cu ildə Mərdəkandakı Bağında vəfat etmişdir.

Bakı milyonçusu Ağa Murtuza Muxtarov hörmət əlaməti olaraq, onun qəbri üstündə memarlıq cəhətdən insanın diqqətini cəlb edən, günbəz inşa etdirmişdir.

• İslamın təfriqəsi səbəbləri B.: Nəşriyyati-bəradəran Orucov, 1914 (1332 h.). -110 s.
• Axund Əbu Turab Axundzadə “İslamın təfriqəsi səbəbləri”. Kitabın transliterasiyası, sadələşdirilmiş variantının, lüğətin hazırlanması və ön sözün yazılması, Nəsib Göyüşov, Məmmədəli Babaşov, Azərnəşr, Bakı,1993,103 səh.

• Qılman İlkin. Bakı və bakılılar (). Bakı, «Nurlar» NPM, 2006, səh. 252-254 . Lisenziya AB № 022039. ISBN 9952-426-12-7

• 2016-03-05 at the Wayback Machine