Lobbizm(ing. lobbyism—Lobbizm – ingilis sözü olan «lobbi»-dən yaranmış, «gəzintilər üçün qapalı yer, dəhliz, vestibül, kuluar» deməkdir.

Ümumi məlumat

Hesab edilir ki, lobbizmin ənənələri, spesifik siyasi hadisə olaraq, Amerikada Vətəndaş müharibəsinin şöhrətli generalı – prezident Uliss Qrantın vaxtına gedib çıxır. Axşamlar bu prezident öz «komandası» ilə Vaşinqtonun otellərindən birinin xollunda dincəlməyə vərdiş etmişdi. Orada onun nazirləri, həmçinin də Senatorları müxtəlif adamlarla görüşür, xahişləri dinləyir və onları yerinə yetirməyə söz verirdilər. XIX əsrin ortalarında ABŞ-də termin xüsusi siyasi çalar aldı.

Lobbizmin mahiyyətinə iki əks yanaşma mövcuddur: bir tərəfdən o, ictimaiyyət və dövlət arasında vasitəçi fəaliyyət mexanizmi kimi; digər tərəfdən, ayrı-ayrı maliyyə-sənaye qruplarının və korporasiyaların maraqlarını irəliçəkmə məqsədilə qanunverici və icra hakimiyyəti üzvlərinin hərəkətləri ilə manipulyasiya etmə mexanizmi kimi nəzərdən keçirilir. Həm bu, həm də digər hallarda lobbizm siyasi həyatın ayrılmaz hissəsi olaraq çıxış edir. Lobbizm müasir, sivil formalarda dövlət hakimiyyəti apparatına aşağıdan geniş istifadə edilən leqal təsir vasitəsidir. Lobbiçiliyin əsas vəzifəsi cəmiyyətin maraqlarına zidd olmayan ictimaiyyət və təşkilatların müxtəlif qruplarının spesifik maraqlarının qanunverici və normativ aktlarında nəzərə alınmasına nail olmaqdır. Bu, əslində klassik tərifi əks edir: lobbizm qanunverici və icra dövlət hakimiyyəti orqanlarına məqsədyönlü təsiretmə yolu ilə ayrı-ayrı təşkilatların və ictimaiyyətin müxtəlif qruplarının maraqlarının reallaşmasının xüsusi sistemi və praktikasıdır.

ABŞ-də 1946-cı ildən lobbi fəaliyyətinin qanuniləşdirilməsi haqqında federal qanun işləyir. Bu qanunun 308-ci maddəsinə əsasən, mükafat, yaxud digər fikirlə lobbist fəaliyyətini həyata keçirən istənilən şəxs konqressdə mütləq qeydiyyata düşməli və yazılı surətdə, and içərək özü və maraqlarını lobbiləşdirdiyi şəxs ya da təşkilat haqqında məlumat təqdim etməli, öhdəliklərin yerinə yetirilmə müddətini, maliyyələşmə mənbələrini göstərməli, hər kvartal maliyyə hesabatlarını verməlidir.

1953-cü ildə ABŞ-nın Ali Məhkəmsi bu qanunun işləməsini dəqiqləşdirdi. Lobbiləşdirməyə, həmçinin KİV-də qanunvericilik aktının bəyənilməsi və yaxud ona qarşı çıxmaq məqsədi ilə ödənmiş nəşr edilmələri də aid etdilər. Bundan başqa, Ali Məhkəmə təyin etdi ki, maraqlı şəxsin konqress üzvləri ilə görüşməsi də lobbist fəaliyyətidir.

Lobbistlərin statusu daim dəqiqləşdirilir. 1989-cu ildən istefaya çıxmış yüksək vəzifəli məmur və konqressmenlərə bir il ərzində lobbi fəaliyyəti ilə məşğul olmaq qadağandır. 1994-cü ildə ABŞ-nin Maliyyə Nazirliyi ilə dərc edilmiş sənəddə deyilir ki, federal səviyyədə və ştat səviyyəsində hadisələrin gedişatını «izləmək» üçün məsələn, qəzet və jurnalları gözdən keçirmək üçün tutulmuş adam hələ lobbi fəaliyyəti ilə məşğul olmur. Lakin elə ki, o, qanunvericiliyə təsir etmək məqsədilə tədqiqat işi üçün məqalələri kəsib ayırır və tikir, o dəqiqə lobbiyə çevrilir.

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023