Azadciran nahiyəsi — Osmanlı dövründə inzibati-ərazi vahidi, Naxçıvan qəzasının nahiyyələrindən biri. 1590-cı ildə Azadciran nahiyəsi 28 kənddən ibarət idi. 1727 ci ildə isə 37 kənddənibarət idi.
| Qədim nahiyə | |
| Azadciran nahiyəsi | |
|---|---|
.png) Azərbaycan bəylərbəyliyinin Naxçıvan ölkəsi (XVI-XVII əsrin əvvəlləri) | |
| Ölkə |
 Azərbaycan
|
| Vilayət | Naxçıvan qəzası (Osmanlı) |
| Banisi | Osmanlı İmperiyası |
| Milli tərkibi | Azərbaycan türkləri |
Tarixi
Azadciran nahiyəsi ərazi baxımından daha qədim dövrdə adı qeyd edilən (Qoltn) əyaləti ilə üst-üstə düşür. Qoxtn əyaləti haqqında ilk məlumatlar IV əsrdən etibarən verilir və XIII əsrə kimi bu ad mənbələrdə xatırlanır. X əsrdən başlayaraq ərəb və fars dilli mənbələrdə həmin əyalət Azad-Ciran (Azadciran) adlandırılır və bu da ərazidə yerləşən iki böyük şəhərin – və Kiran şəhərlərinin adı ilə bağlıdır.
Azad-Ciran əyaləti haqqında ilk məlumat Əl-İstəxrinin “Məsalik və Məmalik” əsərində verilir. İstəxri yazır ki, “Arranın sərhədləri Bab əl-Əbvabdan Tiflisə və Araz çayı yaxınlığında yerləşən Haciran adlı yerə kimidir.”
Səfəvi şahlarının Matenadaranda saxlanan çoxsaylı fərmanlarında Azad-Ciran əyalətinin adı dəfələrlə çəkilir. Onlardan I Təhmasibin 1544 və 1555-ci illərə, Təbriz bəylərbəyinin 1581-ci ilə, Məhəmməd Xudabəndənin 1585-ci ilin dekabrına və 1586-cı ilin yanvarına, I Şah Abbasın 1604, 1606 və 1621-ci illərə aid fərmanlarında Azad-Ciran əyaləti, onun əhali və ərazisi, həmçinin sosial-iqtisadi həyatında çoxlu sayda dəyərli məlumatlar verilir.
Əyalətin mərkəzi Kiran şəhəri olmuşdur. Şəhərin xarabalıqları hazırda Ordubad rayonunun kəndi yaxınlığında yerləşən Xarabagilan abidəsidir.
İstinadlar
- . . Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 2022-08-15 tarixində . İstifadə tarixi: 17 sentyabr 2019.
- ↑ . səh. 12
- ал-Истархи, Абу Исхак Ибрагим. Масалик и Мамалик. Пер. И.Афшара. 160.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 178.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 179–180.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 188.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 193.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 313.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 315–316.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 322.
- Персидские указы Матенадарана (Т. 1.). Ереван: пер. А. Д. Папазяна. 1956. 323.
- . səh. 13
Ədəbiyyat
- Ибрагимов, Б.И. Средневековый город Киран (Ответственный редактор доктор исторических наук, профессор С.А.Плетнева). 2000: Московская типография № 12. Баку-Москва.