COVID-19 pandemiyası

Yeni tipli pnevmoniya COVID-19, 2019-nCoV koronavirusu pandemiyası — 2019-cu ilin dekabr ayının ortalarında, Çinin mərkəzi Hubey əyalətinin Uhan şəhərində yerli Huanan ət və dəniz məhsulları bazarı ilə əlaqəli yerli sakinlərdə naməlum mənşəli pnevmoniya xəstəliyinin ilk aşkar olunması ilə başladı. 31 dekabr 2019-cu ildə Çin hakimiyyəti naməlum pnevmoniyanın başlaması barədə Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına məlumat verdi.

COVID-19 koronavirus pandemiyası
Yoluxma halı təsdiqlənmiş ölkələrin xəritəsi
  10,000+ yoluxma halı
  1,000–9,999 yoluxma halı
  100–999 yoluxma halı
  10–99 yoluxma⁸ halı
  1-9 yoluxma halı
  Yoluxma halı təsdiqlənməyib
Adambaşına görə yoluxma halı təsdiqlənmiş ölkələrin xəritəsi
  >1 yoluxma halı (hər 10,000 nəfərə görə)
  1–10 yoluxma halı (hər 100,000 nəfərə görə)
  1–10 yoluxma halı (hər 1 milyon nəfərə görə)
  1–10 yoluxma halı (hər 10 milyon nəfərə görə)
  1–10 yoluxma halı (hər 100 milyon nəfərə görə)
  Yoluxma halı təsdiqlənməyib
Xəstəlik COVID-19
Səbəbi Koronavirus xəstəliyi 2019
Yer Qlobal; hazırkı episentri: ABŞ
İlk qarşılaşma Uhan, Hubey, Çin
30°37′11″ şm. e. 114°15′28″ ş. u.
Tarix 1 dekabr 2019–indiyə kimi
(4 il, 4 ay, 2 həftə)
Statistika
Yoluxma sayı 44,252,677
Aktiv hallar 10,633,693
Ölüm sayı 1,171,479
Sağalanların sayı 32,447,505
Ərazi 192
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Sonradan, Çin alimləri yeni koronavirus — 2019-nCoV ayırd edərək onun genomunun genetik ardıcıllığını təyin etdilər. Virus, şiddətli kəskin tənəffüs sindromuna səbəb olan SARS-CoV virusuna (atipik pnevmoniya kimi də tanınır) ən azı 70% genetik ardıcıllıqla bənzəyir. Yeni koronavirusun inkubasiya dövrü 2 gündən 10 günə qədər davam edir və son məlumatlara görə, xəstəlik simptomların başlamazdan əvvəl yoluxucu olur.

22 yanvar tarixindən etibarən Uhanda karantin rejimi tətbiq edilməyə başlandı. 24 yanvar tarixindən etibarən Uhana bitişik olan Huanqan, Eçjou, Çibi və Çjitsyan şəhər rayonlarına da karantin tətbiq edildi. Ümumilikdə 14 şəhərdən gediş məhduddur. Virus Çindəki bütün əyalət səviyyəsində inzibati vahidlərdə qeydə alınıb.

Yanvarın 30-da ÜST-ün Fövqəladə Komitəsinin iclasında, yeni koronavirusun yayılması beynəlxalq narahatlıq yaradan ictimai səhiyyə təcili vəziyyəti kimi qəbul edildi. 26 yanvar 2022-ci il tarixinə olan məlumata görə dünyada koronavirus infeksiyasına indiyədək yoluxanların sayı 358,549,410 nəfərə çatıb. Bunların 300 milyon nəfəri sağalıb, 5,615,597 nəfəri isə ölüb.Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) fevralın 11-də infeksiyanın adını COVID-19 qoyub, martın 11-də isə koronavirusu pandemiya elan edib.

Xronologiya

  Əsas məqalə:
 
2019-nCoV koronavirusunun yayılması 12 yanvar — 29 fevral tarixləri arasında.

Araşdırılması

Rəsmi olaraq, SARS-CoV-2 adlandırılan Covid-19-a səbəb olan virus təzə olduğundan onun haqqında hər hansı etibarlı məlumat yoxdur. Covid-19-a yoluxma hallarının baş verdiyi dünyanın 500 bölgəsində hava şəraitini müqayisə edən dərc olunmamış bir analiz virusun yayılma sürətinin temperatur, külək sürəti və nisbi rütubət ilə əlaqəli olmasını ehtimal etməyə əsas verir. Covid-19-un mövsümi xarakter daşıma ehtimalına işarə edən bəzi məlumatlar da var. Yeni xəstəliyin dünyada yayılmasından görünür ki, virus soyuq və quru hava şəraitinə üstünlük verir. Digər bir dərc olunmamış tədqiqat işində də yüksək temperaturlu iqlimlə Covid-19 hallarının aşağı düşməsi arasında bir əlaqəyə diqqət yetirilib, amma bu da qeyd olunub ki, təkcə yüksək hava temperaturu xəstəliyin qlobal miqyasda dəyişgənliyinə həlledici təsir göstərə bilməz. Tədqiqatçılara görə, Covid-19 üçün ən az uyğun gələn iqlim şəraiti dünyanın tropik bölgələrində ola bilər.

Bu pandemiya bir çox hallarda daha adi sayıla bilən virusların mövsümi yayılma qaydalarına uyğun yayılmır. Məsələn, qripə yoluxma hallarının əksəriyyəti qış dövründə baş versə də, ispan qripi yay aylarında ən yüksək həddə çatır. Koronaviruslar "zərfləşmiş viruslar " ailəsinə aiddir. Onlar qoşa lipid örtüyündən ibarət olan yağlı bir membrana bükülmüş haldadır və həmin membrana tacabənzər zülallar taxılmış vəziyyətdədir. Latınca tac "corona" olduğundan, bu növ viruslara koronavirus adı verilib. Digər zərfli viruslar üzərində aparılan tədqiqatlar göstərib ki, bu cür yağlı örtüyə malik viruslar belə örtüyü olmayanlarla müqayisədə istiyə daha çox həssasdır. Soyuqda həmin yağlı örtük rezinə bənzər bir hala gəlir, bişmiş ətin yağı kimi, soyuduqca daha çox bərkiyir və beləliklə, virusun bədən xaricində daha uzun müddət qalmasına imkan verir. Zərərli virusların əksəriyyəti bunun nəticəsində güclü mövsümi asılılığa malikdir. Tədqiqatlar artıq göstərib ki, Sars-Cov-2 virusu 21–23 °C temperatur dərəcələrində və 40% nisbi rütubətdə plastik və polad kimi sərt səthlərdə 72 saata qədər qala bilər.

Lakin tropik bölgələrdə də xeyli sayda yoluxma halları olub. Bu yaxınlarda tədqiqatçıları tərəfindən aparılmış virusun Asiyada yayılmasının təhlili göstərib ki, bu pandemik koronavirusun hava şəraitindən asılılığı bir çoxlarının ümid etdiyindən daha az olacaq. Onlar Çinin müxtəlif iqlim zonalarına aid bölgələrində koronavirusun yayılma sürətini təhlil edərək belə qənaətə gəliblər ki, yaz və yayda temperatur və rütubətin artması bu infeksiyaya yoluxma hallarının azalmasına gətirib çıxarmayacaq. Onlar xəstəliyin nəzarətdən çıxmaması üçün ictimai səhiyyənin işə qarışmasının vacib olduğunu vurğulayırlar.

Alimlərin gəldiyi qənaətə görə 4 dərəcə radələrindəki hərarətdə koronavirus sabit vəziyyətdə qalaraq dezinfeksiya aparılmadığı halda 14 gündən sonra fəallığı azalmağa başlayır. Halbuki 70 dərəcədən artıq hərarətdə 5 dəqiqə ərzində fəalsızlaşır. Kağız üzərində üç saatdan sonra aşkarlanan koronavirus paltar və emal olunmuş taxta üzərində iki günədək, şüşə üzərində 4 günədək, plastik üzərində də 7 günədək qalır. Həmçinin üz tərəfində də koronavirusun 7 günədək qalmaq iqtidarında olduğu, ona görə də maskaların ciddi dezinfeksiyasının vacib olduğu vurğulanır.

+
Ölkələr və ərazilər üzrə COVID-19 koronavirus pandemiyası
Ölkə və ərazi Yoluxanlar Ölümlər Sağal. İst.
192 30.800.771 957.348 21.059.531
  ABŞ 43.910.849 706.114 –
  33.766.707 448.339 33.043.144
  Braziliya 21.427.073 596.749 20.425.139
  7.560.767 209.028 6.710.574
  7.871.014 136.910 –
  2.176.321 199.395 2.152.700
  4.957.277 126.299 4.799.576
  3.671.611 277.978 3.021.123
  İspaniya 4.961.128 86.463 –
  2.904.307 87.705 2.776.990
  5.258.399 115.225 5.119.886
  Fransa 7.008.228 116.657 –
  1.654.264 37.468 1.609.512
  İran 5.611.700 120.880 5.075.482
  1.557.347 27.555 1.517.642
  547.221 8.722 536.281
  2.003.303 22.260 1.910.908
  1.246.538 27.785 1.170.590
  Türkiyə 7.182.943 64.264 6.642.132
  İtaliya 4.675.758 130.973 4.451.133
  2.549.966 38.294 2.373.378
  Almaniya 4.234.810 94.132 3.999.988
  6.812.127 161.879 6.642.003
  İsrail 1.285.570 7.766 1.228.147
  2.435.413 56.446 2.258.455
  1.629.145 27.921 1.556.543
  236.834 606 235.014
  500.445 18.735 460.004
  507.003 32.661 443.880
  1.233.668 37.041 1.118.816
  359.597 4.049 349.768
  889.040 11.253 826.090
  467.338 7.230 456.894
  934.828 14.315 908.898
  Belçika 1.244.954 25.602 –
  305.269 17.367 257.708
  411.690 2.450 408.601
  2.003.050 18.170 –
  303.769 4.096 297.832
  Çin (materik) 96.203 4.636 90.677
  1.152.027 14.856 –
  563.257 13.625 522.451
  735.992 2.097 728.546
  2.909.776 75.689 2.663.707
  1.699.636 17.605 1.652.318
  542.077 4.174 521.362
  366.702 9.824 110.484
  345.674 5.582 312.806
  1.070.665 17.986 1.022.422
  368.968 4.469 351.141
  275.025 1.389 272.905
  532.185 6.386 437.328
  Nepal 796.618 11.157 767.819
  99.430 103 79.124
  205.940 2.724 193.812
  173.895 1.239 168.875
  1.691.489 30.459 1.654.206
  840.359 10.709 317.600
  203.517 5.815 –
  Ermənistan 261.697 5.319 241.841
  295.681 6.803 279.122
  127.482 1.156 123.238
  Qırğızıstan 178.608 2.607 173.305
  155.263 7.212 125.048
  743.095 11.009 711.844
  Azərbaycan 485.275 6.559 462.798
  249.725 5.128 241.828
  395.677 4.018 363.176
  459.997 16.200 443.218
  392.575 5.249 –
  955.672 8.331 –
  104.348 3.262 86.851
  107.171 1.307 –
  235.536 10.635 192.218
  358.369 2.654 350.776
  316.020 2.504 277.092
  92.303 1.459 80.433
  149.560 3.149 –
  822.072 30.185 784.539
  47.760 306 47.239
  497.970 20.725 434.474
  191.408 6.668 172.653
  651.378 14.751 –
  404.790 8.640 387.275
  190.122 861 88.952
  170.778 2.705 158.574
  2.257.584 26.456 2.070.715
  142.114 1.062 31.000
  78.326 835 76.331
  1.626.604 16.943 1.496.273
  877.428 7.436 841.128
  157.728 1.360 145.542
  11.839 33 11.447
  335.801 5.041 306.670
  292.333 4.556 –
  12.227 213 11.936
  3.962 27 3.696
  412.507 12.637 –
  706.314 24.842 673.990
  160.608 2.731 146.979
  Andorra 15.222 130 15.004
  118.608 555 –
  622.983 8.306 592.145
  389.025 6.056 381.669
  6.025 203 5.769
  14.290 187 13.904
  712 14 698
  10.054 78 9.720
  16.244 843 No data
  37.187 459 36.019
  825.245 10.736 801.945
  San-Marino 5.428 91 5.310
  15.695 84 1.854
  160.072 2.953 154.191
  73.793 1.858 71.818
  132.360 1.932 123.966
  803.202 19.601 664.938
  616.589 9.005 587.499
  30.392 378 28.822
  56.997 1.084 30.858
  Men adası 7.633 52 7.217
  12.870 169 12.162
  519.630 13.019 458.646
  196 3 59
  1.178 2 1.072
  155 6 50
  143 8 67
  7.568 55 5.192
  15.252 198 11.372
  5.566 97 5.386
  113.057 2.360 103.918
  97.695 1.276 91.490
  50.903 1.489 45.182
  43.597 960 41.283
  15.255 549 14.317
  Şimali Kipr 19.613 79 18.672
  3.314 33 3.254
  15.514 166 15.121
  86 0 51
  3.449 60 3.368
  25.487 230 23.225
  84.417 1.884 53.100
  8.609 78 7.451
  14.359 197 8.208
  853 2 781
  123.857 3.159 96.129
  45.181 623 21.469
  6.786 71 6.521
  4.307 66 4.081
  5.794 283 5.488
  5.244 72 3.719
  29.126 178 26.541
  21.114 533 18.533
  71 0 63
  31.638 783 26.762
  209.142 3.649 205.172
  467.269 17.835 421.265
  6.102 135 5.237
  23.890 159 21.993
  6.722 42 6.638
  21.972 615 19.602
  25.846 719 183
  33.323 2.215 23.599
  341.091 4.664 260.885
  19.980 1.124 9.552
  3.188 76 2.134
  150.759 1.918 147.281
  12.362 147 11.008
  84.866 231 83.074
  38.256 2.901 32.053
  Anqola 56.583 1.537 47.567
  24.916 21 8.687
  7.932 142 58
  5.042 174 4.857
  3.602 21 3.006
  127.680 3.514 123.004
  247.212 982 241.501
  51.168 632 37.168
  11.573 207 9.775
  Kürasao 16.556 163 16.006
  5.236 150 4.091
  Esvatini 45.971 1.223 44.203
  131.028 4.624 123.398
  173.788 2.354 171.434
  21.003 418 18.325
  61.597 2.282 55.453
  98 0 81
  Sent-Kits və Nevis 1.965 13 1.000
  Qrenlandiya 584 0 504
  21.347 115 20.903
  269 2 32
  41.867 893 26.943
  6.394 121 4.390
9 0 0
  13 4 –
  9.935 338 9.588
  33 1 30
  14.629 204 –
  2.859 23 2.780
  11.371 100 5.112
  29 0 27
  37.604 340 36.722
  36.079 776 34.715
  6 0 4
  6 0 0
5 0 0
  2.600 3 2.593
  Burundi 18.271 14 773
  67 0 63
  3.504 51 2.781
  12.010 130 10.917
  409 1 374
  2.642 37 2.555
  Karib Niderlandı 3 0 0
Somalilend 2 0 0
2 0 0
  Papua-Yeni Qvineya 20.445 234 18.485
  Şərqi Timor 19.382 113 18.275
  San-Pyer və Mikelon 1 0 0
Quantanamo 1 0 0
27.848 417 22.680
1 0 0
  9.139 1.734 5.659
Qeydlər
  1. Diaqnozun qoyulduğu şəhər və ya ərazi nəzərdə tutulur. Bəzi ölkələrdə qeyd olunan diaqnozun sayı bir neçə ərazini əhatə edir.
  2. Rəsmi olaraq təsdiqlənmiş saydır. Əslində bu halların sayı daha çox ola bilər.
  3. "–" olan ərazilərdə sağalanların olmadığını bildirir.
  4. 27 fevraldan etibarən simptomlar müşahidə olunan yalnız riskli insanlar müayinə olunmuşdur.
  5. MS River Anuket gəmisində baş verən yoluxma halları da daxildir.
  6. Hubey əyalətində 12 fevral 2020-ci il tarixindən etibarən klinik diaqnoz qoyulmuş diaqnozlar və ölüm halları daxildir.
  7. İsveçrədə yoluxanların sayı daha çox olsa da, burada göstərilən rəqəm yalnız təsdiqlənmiş halların sayıdır.
  8. Norveçdə yoluxmuş insanların sayının bildirilən rəqəmlərdən daha çox olduğunu açıqlamışdır.
  9. İngilis gəmisi olan "Diamond Princess" Yaponiya sularında üzərkən sərnişinlərin ölkə ərazisinə daxil olmağının qarşısını almaq üçün Yaponiya rəhbərliyindən karantinə alınmaqlarını tələb etmişdir. Buna görə də bu yoluxma halı nə Yaponiya, nə də Böyük Britaniya ərazisinə daxil edilib. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı "beynəlxalq bir nəqliyyat" adı altında bu halı qeydə almışdır.


Xüsusiyyətləri

Yoluxma

Virus, insandan insana, nəfəs vasitəsilə bədənə daxil olan virusları ehtiva edən hava damlaları ilə ötürülür. Xəstəliyin heç bir simptom olmadan insandan insana keçə biləcəyi barədə araşdırmalar mövcuddur, məsələn, Almaniyada ilk yoluxma baş verib. Bu kimi simptomlar olmadan ötürülmə hallarının nə qədər epidemiya yayılması bilinmir, əgər oynadığı rol böyük olarsa, epidemiyanı idarə etməyi çətinləşdirəcəkdir.

Molekulyar quruluş

Viruslar çox kiçik və az miqdarda atomlardan ibarət olduğu və unikal RNT protein molekulu olduğu üçün bu gün canlı və ya cansız bir qavrayışın olub olmadığı bilinmir. Buna görə onların dərsləri patrikul olaraq adlanır. Heç bir maddələr mübadiləsi olmur, hüceyrənin xaricində kristallaşaraq və cansız yaşayır, hüceyrə içərisindəki RNT-ni tərk edərək hüceyrə içərisinə çıxaraq hüceyrələrin nüsxələrini çıxarır, hüceyrə partlayır, yeni istehsal edilən viruslar digər hüceyrələrə təsir göstərir. 1 COVID-19 diametri 100 mm, diametri 1500 atom, cəmi 200 milyon atomlardan ibarətdir. Viruslar o qədər kiçikdir ki, çox az sayda atomdan ibarətdir. Bİr şəxs asqırarkən onun kiçik bir damlasının içərisində trilyonlarla virus vardır.

Göstəriciləri

Xəstəlik yüksək atəş, öskürək və 2–27 günlük bir inkubasiya dövründən sonra qəfil başlayan nəfəs darlığı ilə xarakterizə olunur. Bəzi xəstələrdə boğaz ağrısı və axan burun da var idi. Xəstəlik ümumiyyətlə orta və ağır bir klinik gedişat göstərir. Xəstəliyin ağırlaşmaları ağır sətəlcəm, septik şok, kəskin tənəffüs çətinliyi sindromu (ARDS), çoxsaylı orqan çatışmazlığı və ölüm kimi bildirilmişdir.

Statistika

Bu virus ölümcül olsa da, ona yoluxmuş əksəriyyətdə yalnız yumşaq simptomlar müşahidə olunur və bu şəxslər xəstəlikdən tam sağalırlar. Yoluxmaların 80 faizində simptomlar zəif olur. Çində fevralın 11-dək qeydə alınmış 44672 yoluxmanın 36 minindən çoxunda, yəni 80 faizində xəstəlik yüngül keçib. Xəstəliyin şiddətinə görə daha iki qrup var: sərt və kritik. İndiyədək bu virusa yoluxanların 14 faizində simptomlar sərt və yalnız 5 faizində kritik olub. Xəstəliyin orta ölümcüllük faizi Çində 2,3 faizdir. Alimlərin fikrincə, Çinin Hubey vilayətindəki 2,9 faiz ölümcüllük göstəricisi şişirdib. Çinin qalan hissələrində yoluxanların 0,4 faizi vəfat edib. Müqayisə üçün qeyd olunur ki, mövsümi qripin ölümcüllüyü 0,1 faizdir. Kritik kateqoriyaya düşənlər daha böyük təhlükə ilə üzləşirlər. Çindəki müşahidələrə görə bu kateqoriyada olanların 49 faizi vəfat edib. Martın 13-də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) Avropa qitəsinin koronavirus pandemiyasının episentrinə çevrildiyini bəyan edib.

Qarşısının alınması

 
Pandemiyaya qarşı Azərbaycanca afişa

Şəxsi ehtiyat tədbirləri

Hal-hazırda, COVID-19 üçün effektiv dərman terapiyası və ya peyvəndi yoxdur, lakin onun inkişafı üçün səylər davam edir. Bu, "qrip kimi" qızdırma, nəfəs darlığı, öskürək və digər simptomları var. İnfeksiyanın qarşısını almaq üçün əlləri sıx-sıx yumaq, öskürək və asqırma zamanı ağız və burunu bağlamaq və öskürək asqıraq kimi xəstəlik simptomları müşahidə olunan hər kəs ilə sıx əlaqə qarşısını almaq tövsiyə edilir. Yoluxmuş bir insana qrip dərmanı qəbul etmək, maye içmək və dincəlməklə simptomlarını yüngülləşdirə biləcəkləri barədə ümumi bir məlumat vardır. Bəzi ölkələr insanlardan qripə bənzər simptomları, xüsusən də Çinə səfər etdikləri təqdirdə həkimlərinə bildirmələrini xahiş edirlər.

Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən bildirilən riskli bölgələrə gedəcək şəxslərin fərdi olaraq ala biləcəyi tədbirlər:

  • Xəstə insanlarla təmasdan qaçınmaq lazımdır (mümkünsə ən azı 2 metr məsafədə).
  • Xəstələrin olması səbəbi ilə sağlamlıq mərkəzlərinə baş çəkilməməli və sağlamlıq müəssisəsinə getmək lazım olduğu hallarda digər xəstələrlə əlaqə minimuma endirilməlidir.
  • Yaşlılar və xroniki xəstəliyi olanlar həkimləri və səhiyyə işçiləri ilə məsləhətləşərək riskli bölgəyə səyahətlərini planlaşdırmalıdırlar.
  • Qida təhlükəsizliyi tövsiyələrinə (məsələn, xam süd və heyvan məhsullarını istehlak etməmək, xam tərəvəz və meyvələri yaxşıca yuyulmaq kimi) diqqət yetirilməlidir.
  • Vəhşi və ev heyvanları ilə təmasdan qaçınmaq lazımdır.
  • Əl gigiyenasına diqqət yetirilməlidir. Əllər sabun və su ilə ən azı 20 saniyə yuyulmalı, sabun və su olmadıqda spirt əsaslı əl dezinfeksiyaedici maddələrdən istifadə edilməlidir.

Çində alınan ehtiyat tədbirləri

 
Uhan sakinləri, yoluxmadan qorunmaq məqsədilə tərəvəz almağa tələsərkən

22 yanvar 2020-ci ildə AFC, koronavirus epidemiyası ilə əlaqədar olaraq, əvvəllər Uhanda oynanılması planlaşdırılan Qadın Olimpiya Təsnifat Turnirinin A qrupu matçlarını (Avstraliya, Çin Xalq Respublikası, Tayvan və Taylanddan olan müvafiq komandalar da daxil olmaqla) Nankinə aparacağını bildirdi. Uhana gediş-gəliş üçün təsirli bir karantin 23 yanvar 2020-ci ildə, saat 10-da tətbiq olunmağa başlandı. Uçuş və qatarlar, ictimai avtobuslar, metro sistemi və Uhana gedən və uzun məsafəli avtobuslar növbəti elana qədər dayandırıldı. Çinin Sinhua Xəbər Agentliyinə görə, bu təşəbbüs Uhandan virusun yayılmasını dayandırmaq və insanların sağlamlığı və təhlükəsizliyini təmin etmək üçün göstərilmiş mühüm bir səydir.

 
Sosial izolyasiya tədbirlərindən öncə Uhandaki son metro qatarı

Genişmiqyaslı iclasların və qrup turlarının təxirə salınması tapşırıqları da həmçinin verildi. Karantindən sonra ərzaq məhsullarının qiymətinin artması və xəstəxanaya gedən səhiyyə işçilərinin çətinliyi də daxil olmaqla, müxtəlif logistika problemləri meydana çıxdı.

Sonradan Hubey əyalətində ən az 15 şəhərdə nəqliyyat məhdudlaşdırıldı.Pekindəki Yasaq şəhər, ənənəvi məbəd yarmarkaları və digər təntənəli yığıncaqlar da daxil olmaqla bir çox Yeni il tədbirləri yoluxma qorxusundan ləğv edildi. Honkonqda da yoluxucu xəstəliklərə qarşı tədbirlərin səviyyələri artırılmış və fövqəladə hal elan edilmiş, fevralın ortalarına qədər məktəbləri bağlanmış və hər il təntənəli şəkildə qeyd edilən Yeni il ləğv edildi.

Çin yoluxmuş insanları müalicə etmək üçün 10 gün ərzində tamamlanması planlaşdırılan 1000 çarpayılıq bir xəstəxana inşasına başladı. Yalnız Uhanda xəstəlikdən əziyyət çəkənlərin bu xəstəxanada müalicə olunması planlaşdırıldı.

Çinin Maliyyə Nazirliyi verdiyi açıqlamada, 29 yanvar tarixindən etibarən yeni növ koronavirusun yayılması ilə mübarizə üçün 3,94 milyard dollarlıq əlavə büdcə ayrıldığını söylədi.

Yanvarın 30-da Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı xəstəliyin digər ölkələrə və Çinin bütün əyalətlərinə yayıldığı üçün beynəlxalq fövqəladə hal elan etdi.

Təsiri

İqtisadi

 
Fond birjasının çökməsi

Bu pandemiya qlobal iqtisadiyyatı üçün sabitliyi pozan təhlükədir. Sent-Luis Vaşinqton Universitetinin bir eksperti verdiyi hesabatında deyilir ki, COVID-19 dünya təchizat zəncirinə 300 milliard ABŞ dollarıdan böyük təsir edəcək və belə vəziyyət daha iki il davam edə bilər. Fevralın 24-də Çindən kənarda yoluxma halların sayının əhəmiyyətli artımına görə, qlonal fond birjaları düşüb. Həmin ayın 27-də isə, ABŞ-də baş verən fond birjasının düşməsi 2008-ci ildən bəri ən kəskin çökmə olmuş.

Siyasi

Çin Kommunist Partiyasının (ÇKP) mərkəzi Çindəki bölgə icra hakimiyyətilərin bir sıra nümayəndələri vəzifələrindən azad edilib. Bəzilərin fikrinə görə, bunun məqsədi ÇKP-nın başçılığını ictimai qəzəbindən qorumaq idi.

İranın hakimiyyəti epidemiyanın təsirinə ağır şəkildə məruz qalıb. İran Prezidenti, Həsən Ruhani açıq dünya liderlərinə ünvanladığı məktubuda yardım istəyib, ölkəsinin ABŞ sanksiyalarına görə dünya bazarlarına girişi olmadığını qeyd etmiş.

Bəziləri Avropa İttifaqını İtaliyadaki epidemiyası ilə əlaqədar həmrəyliksizliyinə görə təndiq edib.

Ksenofobiya

Virusun yayımlaması ilə Çinlilərə və başqa Şərqi Asiya əsilli insanlara qərəz və ksenofobiya bir sıra ölkələrdə, özəlliklə Avropada, Şimali Amerikada və Asiya-Sakit okeanı bölgəsində artıb. Afrikanın bəzi ölkələrində də Çinlilərə qarşı duyğuların qalxması müşahidə olunur. Virusa məruz qalan Çinlilərə həm offlayn həm də onlayn dəstək göstərilib, fəqət eyni zamanda, Uhan və Hubei sakinləri özlərinə qarşı bölgə əsasında diskriminasiyadan xəbər verirlər. Virus başqa ölkələrə yayılmayanda, Avropadaki pandemiyanın mərkəzi olan İtaliyadan insanlar da şübhə və ksenofobiyaya məruz qalıblar.

Müxtəlif ölkələrin, o cümlədən Malayziyanın, Yeni Zelandiyanın, Sinqapurun və Cənubi Koreyanın vətəndaşları öz hökumətlərindən Çinlilərin oraya gəlməyə qadağan etməyə tələb edən ərizələri imzalayıb. Yaponiyada #ÇinliYaponiyayaGəlmə (ing. #ChineseDontComeToJapan) Twitter-in trendlərinə çıxıb.

İstinadlar

  1. . Centers for Disease Control and Prevention (ingilis). 12 mart 2020. 2020-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 18 mart 2020.
  2. ↑ . 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-10-28.
  3. . ArcGIS. Cons Hopkins Universiteti. İstifadə tarixi: 15 aprel 2020.
  4. . Pro-MED-mail. International Society for Infectious Diseases. 2020-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-13.
  5. Pinghui, Zhuang. . South China Morning Post (ingilis). 2020-01-15. 2020-01-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-16.
  6. . NCBI Genbank. National Center for Biotechnology Information. 2020-01-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-20.
  7. 2020-01-31 at the Wayback Machine bestpractice.bmj.com.
  8. . www.hkcna.hk. 2020-03-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-23.
  9. hermesauto. (ingilis). The Straits Times. 2020-01-23. 2020-03-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-23.
  10. . 2020-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-04.
  11. . Worldometer. 2020. 2020-03-22 tarixində . İstifadə tarixi: 16 mart 2020.
  12. . 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-12.
  13. 2022-03-26 at the Wayback Machine Virtual Azərbaycan
  14. . 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-29.
  15. ↑ . 1point3acres. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  16. . Ministry of Health and Family Welfare (India) 1 oktyabr 2021.
  17. (portuqal). Ministry of Health (Brazil). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  18. [Operational data]. Стопкоронавирус.рф (rus). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  19. . coronavirus.data.gov.uk. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  20. Ministry of Health (Peru). (ispan). 30-09-2021.
  21. . gob.pe (ispan). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  22. . Instituto Nacional De Salud. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  23. (ispan). Instituciones del Gobierno de México. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  24. . RTVE (ispan). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  25. . sacoronavirus.co.za. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  26. [Epidemiologic information] (ispan). Ministerio de Salud. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  27. . www.santepubliquefrance.fr (fransız). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  28. . Gobierno de Chile (ispan). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  29. . IRNA. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  30. [COVID-19 info]. corona.gov.bd (Benqal dilində). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  31. [COVID-19 Tracker]. covid19tracker.gov.bd. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  32. (ərəb). Ministry of Health (Saudi Arabia). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  33. [The daily epidemiological and vaccination situation of the Corona pandemic in Iraq] (ərəb). Ministry of Health of Iraq. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021 – Facebook vasitəsilə.
  34. . covid.gov.pk. Government of Pakistan. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  35. . covid19.saglik.gov.tr. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  36. .
  37. .
  38. [COVID-19 ITALY]. opendatadpc.maps.arcgis.com (italyan). Protezione Civile. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  39. . Department of Health (Philippines). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  40. . Department of Health (Philippines). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  41. . Tagesspiegel (alman). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  42. [How the coronavirus affects your region] (alman). Zeit Online. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  43. . İstifadə tarixi: 3 iyul 2023.
  44. [Corona virus in Israel] (ivrit). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  45. . National Security and Defense Council of Ukraine. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  46. . CTV News. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  47. . Ministry of Public Health (Qatar). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  48. . Ministerio de Salud y Deportes de Bolivia (ispan). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  49. (PDF) (ispan). Ministerio de Salud Pública. 19-09-2021. İstifadə tarixi: 23-09-2021.
  50. [Press release] (rumın). Ministry of Internal Affairs (Romania). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  51. . Dominican Today. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  52. [The situation with the coronavirus is official]. coronavirus2020.kz (rus). Kazinform. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  53. [Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan] (qazax). Ministry of Health (Kazakhstan). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  54. . Ministry of Health (Panama). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Twitter vasitəsilə.
  55. . Ministère de la santé (fransız). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  56. . Sciensano (holland). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  57. (holland). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  58. [The Ministry of Health and Population announced] (ərəb). Egyptian Ministry of Health and Population. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  59. . Ministry of Health (Kuwait). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  60. . Dutch News. 2020-03-12.
  61. (holland). RIVM. 30-08-2021. İstifadə tarixi: 30-08-2021.
  62. . allecijfers.nl. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  63. OmaniMOH. (Tweet) (ərəb). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  64. [The latest situation of the novel coronavirus pneumonia epidemic as of 24:00 on October 1] (çin). National Health Commission. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  65. . – Official statistics at arcgis (isveç). İstifadə tarixi: 29-09-2021. – Antal fall av covid-19 – Statistik – antal fall covid-19. Data updated daily at 11:30 [CEST]
  66. (ispan). Ministerio de Salud Pública (Guatemala). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  67. . National Emergency Crisis and Disaster Management Authority (UAE). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  68. (polyak). Ministry of Health (Poland). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Twitter vasitəsilə.
  69. [About the current situation of new coronavirus infection and the response of the Ministry of Health, Labor and Welfare] (yapon). Ministry of Health, Labour and Welfare (Japan). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  70. . (rus). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  71. (ispan). Secretary of Health (Honduras). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021 – Twitter vasitəsilə.
  72. (ispan). Secretaria de Salud de Honduras. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  73. . covid19.et (amhar). 29-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  74. (portuqal). Direção-Geral da Saúde. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  75. . MPPS COVID Patria (ispan). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  76. . Ministry of Health (Bahrain). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  77. (ispan). Ministerio de Salud (Costa Rica). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  78. . . İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  79. . . 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  80. . Nigeria Centre for Disease Control. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  81. [Coronavirus infection (COVID-19)]. coronavirus.uz (rus). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  82. (çex). Ministry of Health of the Czech Republic. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  83. . Federal Office of Public Health. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  84. . coronavirus-statistiques.com. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  85. [Confirmed cases by days] (erməni). NCDC Armenia. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  86. [COVID-19 in the Republic of Moldova: current situation]. gismoldova.maps.arcgis.com (rumın). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  87. . Ghana Health Service. 27-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  88. (rus). Ministry of Health (Kyrgyz Republic). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  89. . Ministry of Public Health (Afghanistan). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  90. (alman). . İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  91. [Current situation in Azerbaijan]. koronavirusinfo.az (az.). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  92. . Ministry of Health (Kenya). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Twitter vasitəsilə.
  93. [Corona Virus (COVID-19) in Palestine]. corona.ps (ərəb). 25-09-2021. İstifadə tarixi: 25-09-2021.
  94. (ispan). Ministry of Public Health and Social Welfare (Paraguay). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  95. . . 2-10-2021.
  96. . covid19.rs. Ministry of Health (Serbia). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  97. . covid19.gob.sv (ispan). Ministry of Health (El Salvador). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  98. . Australian Government Department of Health. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  99. . Ministry of Civil Affairs of Bosnia and Herzegovina. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  100. (danimarka). (Danish Health Authority). 17-09-2021. İstifadə tarixi: 17-09-2021.
  101. (danimarka). (State Serum Institute). İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  102. . ncov.mohw.go.kr. Ministry of Health and Welfare (South Korea). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  103. . covid19.minsante.cm (fransız). 8-04-2021. İstifadə tarixi: 28-04-2021.
  104. . WHO. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  105. [Covid-19 in Figures in Puerto Rico (Statistics)] (ispan). Departamento de Salud de Puerto Rico. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  106. . bioseguridad.maps.arcgis.com (ispan). 29-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  107. . koronavirus.gov.hu. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  108. . sante.gouv.ci. 30-04-2020. İstifadə tarixi: 1-05-2020.
  109. (ingilis). 14-06-2021. İstifadə tarixi: 15-06-2021 – Facebook vasitəsilə.
  110. . coronavirus.bg. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  111. . gdi.net (makedon). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  112. [Coronavirus data in Greece - Latest Update]. el:Υπουργείο Υγείας (yunan). Government of Greece. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  113. . Croatian Institute of Public Health. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  114. ↑ Nilsen, Av Sondre; Skjetne, Oda Leraan; Sfrintzeris, Yasmin; Røset, Hanna Haug; Hunshamar, Carina; Fraser, Sofie; Løkkevik, Ole. . VG Nett. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  115. (alban). Agjencia Kombëtare e Shoqerisë së Informacionit. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  116. . COVIDNOW. . 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  117. Laurila, Salla. . mtvuutiset.fi (fin). 2020-03-16. İstifadə tarixi: 2020-03-23.
  118. . Yle Uutiset (fin). İstifadə tarixi: 2020-03-23.
  119. . Finnish Institute for Health and Welfare. 22-09-2021. İstifadə tarixi: 22-09-2021.
  120. . experience.arcgis.com. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  121. . Government of Luxembourg. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  122. (tay). Ministry of Health (Thailand). 28-09-2021. İstifadə tarixi: 28-09-2021 – Twitter vasitəsilə.
  123. [Information note on COVID-19 in Cuba] (ispan). Ministerio de Salud (Cuba). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  124. MINSAPCuba. (Tweet) (ispan). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  125. . Estonian Health Board. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  126. . Estonian Health Board. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  127. . www.covid.is (island). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  128. . Government of the Republic of Lithuania. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  129. [COVID-19 disease review in Lithuania]. gislithuania.maps.arcgis.com (litva). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  130. [Statistical review of coronavirus in Slovenia]. www.rtvslo.si (sloven). 29-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  131. . Hong Kong: Department of Health. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  132. . Ministry of Health (New Zealand). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  133. . korona.gov.sk. National Health Information Center. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  134. (ərəb). 28-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021 – Ministère de la santé وزارة الصحة (Tunisia) on Facebook vasitəsilə.
  135. [Distribution of Covid-19 in Latvia]. covid19.gov.lv (latış). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  136. . www.govern.ad (katalan). Govern d'Andorra. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  137. . covid19.ucy.ac.cy. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  138. [The Lebanese Republic - Ministry of Information - The official website to follow up on the news of the Corona virus in Lebanon] (ərəb). Ministry of Information (Lebanon). 30-07-2021. İstifadə tarixi: 31-07-2021.
  139. . Ministry of Public Health - Lebanon. 28-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021 – Twitter vasitəsilə.
  140. (ispan). Sistema Nacional de Emergencias. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  141. (fransız). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Ministère de la Santé du Niger on Facebook vasitəsilə.
  142. (fransız). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  143. . nhk.or.jp (yapon). 20-05-2020.
  144. . Reuters. 7-05-2020. İstifadə tarixi: 9-05-2020.
  145. . States of Jersey. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  146. . 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  147. . 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  148. . Ministry of Health (Malta). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  149. . Ministry of Health (Jordan). 31-08-2021. İstifadə tarixi: 31-08-2021.
  150. mohgovjo. (Tweet). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  151. . Istituto per la Sicurezza Sociale di San Marino. İstifadə tarixi: 27-09-2021.
  152. . covid19mu.com. Ministry of Health and Wellness (Mauritius). 17-07-2021. İstifadə tarixi: 17-07-2021.
  153. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  154. . (alban). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  155. (fransız). Ministry of Health and Social Action (Senegal). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  156. [Statistical data of COVID-19]. covidodgovor.me (Montenegrin). Government of Montenegro. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  157. [Portal Of The Ministry Of Health About COVID-19 Pandemic] (vyetnam). . 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  158. . İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  159. [Coronavirus situation in Guinea] (fransız). Agence Nationale de Sécurité Sanitaire. 28-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  160. . CMR COVID-19. 21-08-2021. İstifadə tarixi: 22-08-2021.
  161. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  162. . Isle of Man Government. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  163. . 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Ministere de la Santé de Djibouti on Facebook vasitəsilə.
  164. . Health Promotion Bureau (Sri Lanka). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  165. . Ministry of Health (Sri Lanka). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  166. ↑ . www.worldometers.info.
  167. . corona.fo. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  168. (danimarka). (State Serum Institute). 6-11-2020. İstifadə tarixi: 6-11-2020.
  169. (PDF) (Press-reliz). Ministry of Health (Brunei). 7-05-2021. İstifadə tarixi: 7-05-2021.
  170. . Ministry of Health (Brunei). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  171. . ghs.guam.gov. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  172. GibraltarGov. (Tweet). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  173. [Total number of coronavirus infections] (kxmer). Ministry of Health (Cambodia). 7-08-2021. İstifadə tarixi: 10-08-2021.
  174. [Ministry of Health of the Kingdom of Cambodia] (kxmer). Ministry of Health of the Kingdom of Cambodia. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  175. . Rwanda Biomedical Centre. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  176. Rwanda Ministry of Health [RwandaHealth]. (Tweet). 1-10-2021.
  177. . experience.arcgis.com. İstifadə tarixi: 1-10-2021 – ArcGIS Dashboards vasitəsilə.
  178. . Ministry of Public Health (Madagascar). 20-06-2021. İstifadə tarixi: 20-06-2021.
  179. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  180. [From the Ministry of Health and Social Development On Monitoring Prevention and Response Actions Facing Coronavirus Disease]. sante.gov.ml (fransız). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  181. . saglik.gov.ct.tr (türk). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  182. . İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  183. . www.arubacovid19.org (papyamento və ingilis). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  184. (alman). 31-07-2021. İstifadə tarixi: 31-07-2021.
  185. (PDF) (alman). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  186. [Situation in Togo]. covid19.gouv.tg (fransız). Government of Togo. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  187. . Ministry of Health and Wellness (Jamaica). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  188. . Barbados GIS. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  189. . www.who.int. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  190. . www.sante.gouv.cg. İstifadə tarixi: 31-10-2020.
  191. . Cayman Islands Government. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  192. Ministry of Health- Uganda [MinofHealthUG]. (Tweet). 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  193. . presidence.pf. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  194. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  195. . USVI Department of Health. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  196. . Government of the United States Virgin Islands. İstifadə tarixi: 29-04-2021.
  197. . Government of Sint Maarten. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  198. . 2-08-2021. İstifadə tarixi: 3-08-2021 – National Public Health Institute of Liberia (NPHIL) on Facebook vasitəsilə.
  199. . 22-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021 – National Public Health Institute of Liberia (NPHIL) vasitəsilə.
  200. . Government of Bermuda. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  201. [Epidemiological Situations in Gabon]. infocovid.ga (fransız). Comité de Pilotage du Plan de Veille. 25-09-2021. İstifadə tarixi: 26-09-2021.
  202. . Ministry of Health (Bahamas). İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  203. . www.ssm.gov.mo. 28-09-2021. İstifadə tarixi: 28-09-2021.
  204. . Ministry of Health (Guyana). İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  205. ZMPublicHealth. (Tweet). 2-10-2021.
  206. . . 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  207. . Dados Bissau (portuqal). İstifadə tarixi: 27-09-2021.
  208. . Alto Comissariado para a Covid-19. İstifadə tarixi: 11-08-2021.
  209. (fransız). Gouvernement de la République du Bénin. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  210. (fransız). Ministère de la Santé du Bénin via Facebook. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  211. . Eritrea Ministry Of Information. İstifadə tarixi: 01-10-2021.
  212. . Ministère de la Santé Publique et de la Population du Republique d'Haiti. İstifadə tarixi: 24-07-2021.
  213. . Ministère de la Santé Publique et de la Population du Republique d'Haiti. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  214. . THECITIZEN (fransız). İstifadə tarixi: 8-05-2020.
  215. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  216. . Syrian Ministry of Health. 27-09-2021. İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  217. [The geographical portal to monitor the spread of the corona virus in Libya] (ərəb). National Centre of Disease Control (Libya). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  218. . Ministry of Health (Somalia). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  219. . COVID19.gov.ag. Government of Antigua and Barbuda. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  220. . covid19.ins.gov.mz (portuqal). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  221. [Covid 19 in Equatorial Guinea] (ispan). Guinea Ecuatorial Salud. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  222. . Ministry of Health (Maldives). 31-08-2021. İstifadə tarixi: 31-08-2021.
  223. HPA_MV. (Tweet). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  224. (ərəb). 29-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021 – Facebook vasitəsilə.
  225. (portuqal). COMISSÃO INTERMINISTERIAL DE ANGOLA - CISP. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  226. [Task Force to Prevent, Control and Address Outbreaks: New strain of pneumonia (COVID-19)]. covid19.gov.la (laos). Laos Coronavirus Task Force. 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  227. . gouv.nc (fransız). İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  228. (fransız). Ministère de la Santé Publique du Tchad. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  229. . Ministry of Health, Wellness and New Health Investment Response to COVID-19 (Commonwealth of Dominica). 30-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  230. . Ministry of Health and Social Services (Namibia). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  231. . covid19mongolia.mn. Ministry of Health (Mongolia). 9-09-2021. İstifadə tarixi: 9-09-2021.
  232. . . 2-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  233. . Ministry of Health and Wellness (Saint Lucia). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  234. . Curacao Chronicle. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  235. . Ministry of Health (Grenada). 13-08-2021. İstifadə tarixi: 14-08-2021.
  236. . Ministry of Health (Grenada) via Facebook. 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  237. EswatiniGovern1. (Tweet). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  238. MoHCCZim. (Tweet). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  239. . covid19portal.gov.bw. Government of Botswana. 24-09-2021. İstifadə tarixi: 24-09-2021.
  240. . Ministry of Health and Wellness (Belize). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  241. . Ministry of Health and Population (Malawi). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  242. (PDF). The official website of the Government of Saint Vincent and the Grenadines. The Government of Saint Vincent and the Grenadines. 13-12-2020. İstifadə tarixi: 14-12-2020.
  243. . National Emergency Management Organisation (NEMO). 1-12-2020. İstifadə tarixi: 2-12-2020.
  244. . İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  245. . Government of St. Kitts and Nevis. 7-07-2021. İstifadə tarixi: 8-07-2021.
  246. (danimarka və kalaallisut). İstifadə tarixi: 29-09-2021.
  247. (danimarka). (State Serum Institute). 1-10-2020. İstifadə tarixi: 9-10-2020.
  248. . Ministry of Health (Seychelles). 26-06-2021. İstifadə tarixi: 26-06-2021.
  249. . Ministry of Health (Seychelles). 28-09-2021. İstifadə tarixi: 28-09-2021.
  250. . 15-10-2020. İstifadə tarixi: 26-04-2021.
  251. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  252. . COVID SURINAME (holland). İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  253. . İstifadə tarixi: 1-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  254. . Ålandstidningen | Nyheter på Åland (isveç). İstifadə tarixi: 7 April 2020.
  255. . NBC News. İstifadə tarixi: 2-04-2020.
  256. . South China Morning Post. 10-04-2020. İstifadə tarixi: 11-04-2020.
  257. . Ministry of Health (The Gambia). 28-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  258. . Government of Montserrat. 19-09-2021. İstifadə tarixi: 19-09-2021.
  259. [COVID-19 statistics in Nicaragua] (ispan). Observatorio Ciudadano. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021 – Ministerio de Salud (Nicaragua) vasitəsilə.
  260. . Government of Turks and Caicos. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  261. . www.who.int. İstifadə tarixi: 24-09-2021.
  262. Ministère de la Santé et de la Population [MSPCentrafrique]. (Tweet). 10-10-2020.
  263. . Official The Holy See website. İstifadə tarixi: 7-06-2020.
  264. . vaticannews.va. İstifadə tarixi: 17-10-2020.
  265. [Current Situation]. covid19.cv (portuqal). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  266. . Ministère de la Santé Mauritania. 18-04-2021.
  267. [Today's Status] (ərəb). Ministère de la Santé du Mauritania. 1-10-2021 – Facebook vasitəsilə.
  268. . National Post. 7 April 2020. İstifadə tarixi: 7 April 2020.
  269. . Government of Bhutan. İstifadə tarixi: 28-09-2021.
  270. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  271. . Falkland Islands Government. 1-09-2021. İstifadə tarixi: 2-09-2021.
  272. [Current Situation in São Tomé and Príncipe]. covid.ms.gov.st (portuqal). Ministério da Saúde (São Tomé e Príncipe). 1-10-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  273. . Ministry of Health Republic of South Sudan. 06-09-2021. İstifadə tarixi: 08-09-2021.
  274. . covid19.who.int. İstifadə tarixi: 1-10-2021.
  275. . COVID-19 : The Anguillian Response. 29-09-2021. İstifadə tarixi: 30-09-2021.
  276. . Government of the Virgin Islands. 8-09-2021. İstifadə tarixi: 9-09-2021 – Facebook vasitəsilə.
  277. . Government of the Virgin Islands. 23-07-2021. İstifadə tarixi: 24-07-2021.
  278. . (somali). İstifadə tarixi: 2020-03-31.
  279. . MENAFN (ingilis). İstifadə tarixi: 2020-03-31.
  280. . 24ora.com (Papiamento). 31 March 2020. İstifadə tarixi: 1 April 2020.
  281. . U.S. Consulate General in Curacao. İstifadə tarixi: 4 April 2020.
  282. . covid19.info.gov.pg. Joint Agency Task Force National Control Centre for COVID-19, Government of Papua New Guinea. 30-09-2021. İstifadə tarixi: 2-10-2021.
  283. . COVID-19 Timor-Leste Dashboard. 26-09-2021. İstifadə tarixi: 26-09-2021.
  284. . www.cnews.fr (fransız). İstifadə tarixi: 2020-04-05.
  285. . www.navy.mil (ingilis). Naval Station Guantanamo Bay, Cuba Public Affairs. İstifadə tarixi: 2020-04-03.
  286. . Apsnypress. 1-10-2021.
  287. . Masnotica. 12 April 2020.
  288. YSNECCOVID19. (Tweet) (ərəb). İstifadə tarixi: 2-10-2021. Missing or empty |date= (help)
  289. . 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-12.
  290. . 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-13.
  291. . web.archive.org. 22 yanvar 2020. Archived from the original on 2020-01-22. İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  292. . Government of United Kingdom. 22 yanvar 2020. Archived from the original on 2020-01-22. İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  293. . CDC. 15 dekabr 2019. Archived from the original on 2019-12-15. İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  294. . scmp.com. 21 yanvar 2020. Archived from the original on 2020-01-21. İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  295. . sehiyye.gov.az. 2021-12-05 tarixində . İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  296. . CNA (ingilis). 2020-01-23 tarixində . İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  297. . The Paper. 23 yanvar 2020. Archived from the original on 2020-01-23. İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  298. . ABC News. 22 yanvar 2020. Archived from the original on 2020-01-22. İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  299. The British cruise ship Diamond Princess was in Japanese waters, and Japanese administration was asked to manage its quarantine, with the passengers having not entered Japan. Therefore, this case is neither included in the Japanese government's official count nor in United Kingdom's one. The World Health Organization classifies the cases as being located "on an international conveyance".
  300. . South China Morning Post (ingilis). 25 yanvar 2020. 2020-01-25 tarixində . İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  301. . deyerler.org (rus). İstifadə tarixi: 4 aprel 2020. [ölü keçid]
  302. . www.xezerxeber.az (az.). 2020-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  303. . BBC News Azərbaycanca (az.). 31 yanvar 2020. 2022-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 4 aprel 2020.
  304. Miller JY. . The Source. 2020-02-07. 2020-02-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-13.
  305. McLean R, He L, Tappe A. . . 2020-02-24. 2020-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-03.
  306. . City A.M. London. 2020-02-24. 2020-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-03.
  307. Tappe A. . . 2020-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-02-28.
  308. Bostock, Bill. . Business Insider. 13 February 2020. 18 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 26 February 2020.
  309. Cunningham, Erin. . The Washington Post. 14 April 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 15 March 2020.
  310. . Reuters. 14 March 2020. 22 April 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  311. . The Guardian. 11 March 2020. 30 April 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  312. . CGTN News. . 12 March 2020. 2020-03-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-03-19.
  313. . . 14 March 2020. 15 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  314. Somvichian-Clausen, Austa. . . 30 January 2020. 1 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 February 2020.
  315. Ma, Alexandra; McLaughlin, Kelly. . Business Insider. 2 February 2020. 2 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 3 February 2020.
  316. Pitrelli, Stefano; Noack, Rick. . The Washington Post. 31 January 2020. 3 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 4 February 2020.
  317. Burton, Nylah. . . 7 February 2020. 7 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 9 February 2020.
  318. . The Korea Times. 2 February 2020. 22 May 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  319. . Deutsche Welle. 19 February 2020. 1 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  320. . Panapress.com. 28 February 2020. 1 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  321. . . 28 January 2020. 5 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 11 February 2020.
  322. Zang, Phoebe. . The Star. 3 February 2020. 29 December 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 15 February 2020.
  323. . The New York Times. 4 February 2020. 4 July 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 15 February 2020 – YouTube vasitəsilə.
  324. Wei Lin, Lee. . Today. 24 January 2020. 26 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 15 February 2020.
  325. . Dazed. 6 February 2020. 2 April 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 8 March 2020.
  326. Sieren, Frank. . Deutsche Welle. 7 February 2020. 26 March 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  327. . The Economic Times. 4 February 2020. 17 February 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 February 2020.
  328. . . 29 February 2020. 20 April 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  329. . The Wall Street Journal. 28 February 2020. 29 March 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 19 March 2020.
  330. Solhi, Farah. . . 26 January 2020. 27 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 12 February 2020.
  331. . . 6 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 6 February 2020.
  332. della Cava, Marco; Lam, Kristin. . USA Today. 3 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 5 February 2020.
  333. . The Wall Street Journal. 24 February 2020. 29 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 21 March 2020.
  334. Kim, Sarah. . Forbes. 2 February 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 2 February 2020.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023