Əhədulla Muxtar oğlu Qənbərov (1937, Kakalos, Astara rayonu – 1998) — Azərbaycan şairi, tərcüməçi.
| Əhəd Muxtar | |
|---|---|
| Əhədulla Muxtar oğlu Qənbərov | |
| Doğum tarixi | 1937 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1998 |
| Dəfn yeri | |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ→ Azərbaycan
|
| Milliyyəti | talış |
| Təhsili | Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti |
| İxtisası | filologiya |
| Fəaliyyəti | Şair, tərcüməçi |
| Fəaliyyət illəri | 1950-1998 |
| Əsərlərinin dili |
azərbaycanca talışca |
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib. Erkən yaşdan ədəbi yaradıcılığa, poeziyaya meyillənib. Əsərləri dövri mətbuatda 1950-ci illərin sonlarından işıq üzü görməyə başlayıb. “Şəfəq seli” (1969), “And iç” (1977), “Salam, insanlar!” (1979), “Qönçələr açılır” (1983), “Doğmalıq” (1985), “Dünya yaman dünyadır” (1989) adlı şeir kitabları çap olunub. “Ulduz” jurnalında ədəbi işçi, şöbə müdiri (1967-1979), məsul katib (1979-1998) vəzifələrində çalışıb. Boleslav Prusun “Firon”, “Sibir” (Yasif Nəsirli ilə birgə), Çingiz Abdullayevin “Əclafların qanunu” romanı kimi məşhur əsərləri Azərbaycan dilinə tərcümə edib.
Həyatı
Əhəd Muxtar 1937-ci ildə Astara rayonunun Kokolos kəndində anadan olub. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. İlk kitabı "Şəfəq seli" 1969-cu ildə çap olunub. Sonralar "And iç", "Salam insanlar!", "Qönçələr açılır", "Doğmalıq", "Dünya yaman dünyadı" və başqa şeir kitablarının müəllifidir. Azərbaycan dili ilə yanaşı talış dilində şeirlər yazıb. 1997-ci ildə talış dilində yazılmış şeirlərdən ibarət "Çımı Dıli Ğısmətiş" adlı kitabı nəşr olunub. Əhəd Muxtar Boleslav Prusun "Firon" romanını, Georgi Markovun "Sibir" romanını (Yasif Nəsirli ilə birgə), Çingiz Abdullayevin "Əclafların qanunu" romanını ruscadan Azərbaycan dilinə çevirib. Dəfələrlə Orta Asiyada olub. Türkmən yazıçısı Təşli Qurbanovun “Sarı gül” povestini Azərbaycan dilinə çevirib. Özbək, qırğız, qazax, türkmən şairlərinin çox sayda şeir və poemalarını Azərbaycan oxucularına çatdırıb. Onun özbək şairlərindən çevirdiyi şeir və poemaların həcmi 11 min misradan artıqdır. Həmin tərcümələrin bir hissəsi ayrıca kitab şəklində çap olunub: Normurad Nərzullayev, “Məhəbbətdən doğulmuşam” (Gənclik, Bakı, 1979); Həmid Alimcan, “Sən doğulan gün” (Yazıçı, 1989). Özbək ədəbiyyatının görkəmli simalarından olan Mir Temir, Şöhrət, Abdulla Aripov, Zülfiyyə, Qafur Qulam, Uyğun, Şükrulladan da xeyli tərcümələr edib. Türk xalqlarından tərcümələri arasında tatar şairlərindən çevirmələr də var
Özbəkistanın tanınan şairlərindən olan Camal Kamalı da Azərbaycan dilinə ən çox Əhəd Muxtar tərcümə edib. Azərbaycanın xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə C.Kamalın 1989-cu ildə Bakıda nəşr olunan “Günəş çeşməsi” adlı kitabına önsözdə yazır:
|
...Mən C.Kamalın əsərlərini imkan olduqca dilimizə çevirmək və bu əsərlərdən ibarət kitab buraxmaq fikrinə düşdüm. Bu arzunu özbək dilini yaxşı bilən qələm yoldaşlarımdan Xəlil Rza və Əhəd Muxtara bildirdim və biz bu çətin, lakin şərəfli işə başladıq. Bu gün Azərbaycan oxucularına təqdim etdiyimiz bu toplu həmin arzunun nəticəsidir |
|
.
Əhəd Muxatrın 70 illiyi ilə bağlı çapdan çıxan xüsusi nəşrdə (“Oğuz eli” qəzetinin “Yazıçı” buraxılışı) C.Kamalın da qələm dostu haqqda bir xatirəsi yer alıb:
|
|
Əhəd haqqında çox isti xatirələrim var. Tanışlığımızın tarixçəsi onun Özbəkistana səfərindən başlanmışdı. Sonralar mən də iki dəfə Bakıda oldum. O da Daşkənddə bizim evdə qonaq oldu. Əhəd çox yaxşı insan, yaxşı şair və mehriban dost idi...
Ümumiyyətlə o vaxtlar Azərbaycan və Özbəkistan arasında ədəbi əlaqələr çox sıx idi. Bunun əsas səbəbi o idi ki, Azərbaycan və özbək xalqları eyni kökdəndir. Məsələn, biz də Füzulini öz şairimiz hesab edirik. Muğam oxuyanlar Füzulinin şeirlərindən çox istifadə edirlər. Böyük özbək şairi Maqsud Şeyxzadə isə əslən azərbaycanlıdır. Özbək və Azərbaycan dilləri yaxındır, amma bir dildən digərinə çevirmələr xalqların ünsiyyətini daha da asanlaşdırır |
|
Yazıçı-publisist öz xatirələrindən ibarət “Özbəkistanda nəyim qaldı” kitabında təxminən 30 il qabaq Ə.Muxtardan aldığı bir müsahibəyə də yer verib:
|
|
Mən Özbəkistanda Nizami Gəncəvi adına Daşkənd Pedaqoji İnstitutunun olmasını böyük hadisə hesab edirəm. Əgər hər il bu ali məktəbi, orta hesabla, min müəllim bitirirsə, bu o deməkdir ki, özbək torpağının hər bucağında ölməz Nizaminin övladları yaşayır. Onlar ustad şairi öyrənir, onu yetirən xalqı sevir, hər vaxt bu xalqı, bu torpağı hörmətlə yad edirlər. Bu gün həmin institutla bağlı digər bir həmyerlimizin – iki xalqın şairi və iftixarı sayılan Maqsud Şeyxzadənin adını çəkmək istəyirəm. Maqsud Şeyxzadənin adını eşidən və şeirini əzbər bilən adam özbək torpağında istədiyi qapını ərklə aça bilər... Maqsud Şeyxzadə bütün özbəklərin hədsiz dərəcədə hörmət etdiyi böyük sənətkarlardan biridir. Yoxsa özbəklər ona elə-belə “ustad” deməzdilər... Səmərqənddə Nəriman Nərimanovun adını daşıyan küçənin olması da məni hədsiz dərəcədə sevindirir... Sabir, Cəfər Cabbarlı, Mikayıl Müşfiq, Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Mirzə İbrahimov, Nəbi Xəzri, Bəxtiyar Vahabzadə, Cabir Novruz sanki Azərbaycan yazıçıları deyil, həm də özbək şairi, özbək nasirləridir. Özbəkistan nəşriyyatları öz yazıçıları ilə yanaşı, adlarını çəkdiyim azərbaycanlı nasir və şairlərin də əsərlərini qayğı ilə çap edirlər.
Əhəd Muxtar
|
|
Əhəd Muxtarın öz şeirləri də özbək dilinə çevrilib, Özbəkistanın “Ulduz”, “Gülüstan”, “Sovet Özbəkistanı”, “Buxara həqiqəti” kimi jurnal və qəzetlərində dərc edilib. Onun şeirlərini özbək dilinə Normurad Nərzullayev, Safo Oçil və İxtiyar Rza çevirib. Əslən azərbaycanlı olan və özbəklərin böyük dəyər verdikləri şair İxtiyar Rza ilə Əhəd Muxtarı sıx dostluq telləri bağlayıb. İxtiyar Rzanın da iki xalq və onların ədəbiyyatları arasında əlaqələrin qurulmasında, Azərbaycan şair və yazıçılarının Özbəkistanda təbliğində böyük xidməti var.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
İstinadlar
- (PDF). Bakı, Azərbaycan: Azərnəşr. 1997. 2019-07-18 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2019-07-18.
- (az.). Azərbaycan: Ədalət. 25 Noyabr 2017. 2020-10-22 tarixində (PDF) arxivləşdirilib. ()