Etimologiya

Romalılar Britaniyanı fəth edən dövrdə, Qlazqo olan qəsəbə Kethyurs (ing. Cathures) adlanırdı. Qlazqonun müasir adı kökləri var və "yaşıl yarğan" (glas və cau sözlərinin birləşməsindən) mənasını daşıdığını güman edilir.

Şəhərin adının ilk variasiyası olduqca müxtəlifdir. Ən qədim mənbələr Glaschu sözünü qeyd edir, 1180-ci ilin möhürlərində şəhər Glesgu, sonra Glasgeu (1297-ci ilin sənədlərində) və Glaschow (1419-cu ilin nizamnaməsində) kimi qeyd olunmuşdur.

Gerb

Qlazqonun gerbi 25 oktyabr 1866-cı ildə Lord-layon (Şotlandiya heraldika xidmətinin rəhbəri) tərəfindən şəhərə verilib. Gerbin üzərindəki təsvir rəmzləri əvvəllər Qlazqonun rəsmi möhürlərində istifadə edilmişdir və şəhərin patron mömini olan Sent Manqonun həyatı ilə birbaşa bağlıdır. Gerbdə ona aid dörd möcüzə təsvir olunur:

Here is the bird that never flew / Bu quş, hansı ki, heç vaxt uçmayıb

Here is the tree that never grew / Bu ağac, hansı ki, heç vaxt bitməyib

Here is the bell that never rang / Bu zəng, hansı ki, heç vaxt çalmayıb

Here is the fish that never swam / Bu balıq, hansı ki, heç vaxt üzməyib

İlk möcüzə — dirilməsidir, hansı ki, Manqonun sinif yoldaşları onun mentoru Sent Sörfün ən sevdiyi quşu öldürüb, və gələcək patronu quşun ölümü ilə ittiham etmişdilər. İkinci möcüzə, gerbdə palıdla təsvir olunmasına baxmayaraq, Kalross kilsəsi yaman zaman baş vermişdir, Sent Manqo möcüzəvi şəkildə fındıq çubuğunu yandırmışdır. Üçüncü möcüzə — Roma Papasının hədiyyəsi olan zəngdir. Və nəhayət, dördüncü möcüzə kraliça Langeoretanın hekayəsi ilə bağlıdır. Kraliçanın həyat yoldaşı, kral Ridderax, həyat yoldaşının vəfasızlığında şübhələnərək, kraliçanın sevimli cəngavərə verdiyi qızıl üzüyü oğurlayıb, Klayd çayının dalğalarına atmışdır. Sonra kral Langeoretadan həmin üzüyü gətirməsini tələb edib. Lakin, Sent Manqo, kraliçanın sevgilisinin itirafçısı, onun etiraf zamanı onların əlaqələri haqqında öyrənmiş, və cəngavərə kralın əmrini necə icra etməsini öyrətmişdi. Sent Manqonun təhriki ilə, o, çayda Atlantik qızılbalığını tutmuşdur. Balığın ağzında üzük var idi və beləliklə, o, kraliçanın şərəfini xilas etmişdir.

Şəhərin devizi — Qoy Qlazqo Çiçəklənsin (ing. Let Glasgow Flourish), Sent Manqonun təbliğindən qısa ifadədir. İfadənin tam versiyası: Tanrı, qoy Qlazqo Tanrı və onun izzəti sözü naminə çiçəklənsin (ing. Lord, Let Glasgow flourish by the preaching of the word and the praising of thy name).

Şəhərin təməli

Arxeoloji tapıntılar göstərir ki, Qlazqoda ilk məskunlaşma neolit dövründə Klayd çayının vadisində yaranıb. Daha sonra müasir Qlazqonun ərazisində Kelt tayfaları yaşamışdır. 142–144-cü illərdə Britaniyanı fəth edən Romalılar, Şotlandiyanın bir sahilindən digər sahilinə müdafiə divarı ucaltmışdılar. Divarın qalıqları indiyə kimi Qlazqo ətrafında saxlanılır.

Şəhərin yaranması xristian missioner ilə əlaqələndirilir. Əfsanəyə görə, o, 543-cü ildə sahilində bir monastır yaratmışdır, harda ki, indi Sent Manqo Kafedralı mövcüddur. Əfsanə 1185-ci ildə rahib-ariorqraf Fernesli Joslen tərəfindən yazılsa da, digər mənbələr tərəfindən təsdiq olunmayıb, lakin ənənəvi olaraq, Sent Manqo və anası Qlazqonun patron möminləri hesab edilir.

Orta əsrlər

XII əsrin sonunda Qlazqo regionun mühüm dini mərkəzi olmuşdu və əhalisinin sayı yarım min idi. 1136-cı ildə, kral iştirakı ilə Sent Manqo Kafedralının yerində kafedral inşa olunmuşdu. Yanğın sonrası kafedral yenidən tikilmişdir və 1197-ci ildə təqdis edilmiş, və növbəti iki əsrlərdə təmir olunmuşdu. 1175 və 1178-ci illər arasında, kral Qlazqo yepiskoposluğuna şəhər statusu vermişdir. Ticarət hüququ şəhərin inkişafına güclü təkan vermişdi. Xüsusilə 1190-cı ildən hər il keçirilən yay yarmarkası Qlazqodan tacirləri və sənətkarları cəlb edirdi. İyulun sonunda yarmarka keçirilməsi ənənəsi bu gün də davam edir.

1451-ci ildə sənədi ilə yaranan Qlazqo Universiteti, şəhəri həm dini, həm də təhsil mərkəzinə çevirmişdir. 1492-ci ildə Qlazqo yepiskoposluğu başyepiskoposluğuna haqq qazandı. Buna baxmayaraq, orta əsrlərdə Qlazqonun iqtisadiyyatı Şotlandiyanın şərq sahili şəhərləri ilə müqayisədə çox zəif inkişaf etmişdir. Ticarət əsasən yaxın şəhərlər və adalar ilə olunurdu.

XVI–XVIII əsrlər

1560-cı ildə ölkə parlamentinin qərarı ilə ölkə katolisizmdən imtina edib, protestantlıq qəbul etmişdi. Ümumiyyətlə, reformizm Qlazqoya böyük təsir etmişdi, harada ki, güclü kilsə hakimiyyəti var idi və bu hakimiyyətin zəifləməsinə səbəb olmuşdu. 1611-ci ildə I Yakov Qlazqoya kral şəhər statusu vermişdir və bu birbaşa şəhərin tac altına keçməsi idi. noyabr 1638-ci ildə Milli Paktın qəbulundan sonra — Qlazqo Kafedralında Baş Assambleya toplantısı kral I Karlın presbiterian ibadət qaydalarını dəyişdirmə siyasətinə qarşı çıxmışdı. Nəticədə, Şotlandiyada silahlı münaqişələr oldu — əvvəlcə , 1644–1647-ci illərdə isə, royalistlər və koventerlər arasında vətəndaş müharibəsi baş vermişdir. Xoşbəxtlikdən, bu münaqişələr demək olar ki, kiçik siyasi status olduğundan şəhərə təsir etməmişdi. 1650-ci ildə, sonra Oliver Kromvel Qlazqoda bir müddət qalmışdır.

XVI əsrdə Qlazqo hələ də kiçik əyalət şəhəri idi. Şəhərdə çayın dayaz olmasından ticarət inkişaf etməmişdi. 1603-cü ildə I Yakovun hakimiyyəti altında iqtisadiyyatın artımı İngiltərə və Şotlandiya birliyi yaranması sonra olmuşdu. Sürətli inkişafa nə 1647-ci ildə vəba epidemiyası, nə də 1652-ci və 1677-ci illərdə olan yanğınlar (yanğın zamanı şəhərin təxminən 30%-i yanmışdı) maneə ola bilməmişdi.

XVII əsrin ortalarında ölkədə ticarət həcminə görə Qlazqo əvvəlcə Perti, 1670-ci ildə isə Dandi və Aberdin şəhərlərini keçmişdi. İqtisadiyyətin artımına bir sıra amillər kömək edirdi. 1668-ci ildə Nyuark kəndində (indi ), çayının ağızı daha geniş olduğundan, şəhər şurası tacirlərin ehtiyaclarına xidmət etmək üçün port inşa etmişdi. 1674-cü ildən, ilk tütün yükünün limanında gəlişi ilə transatlantik ticarət başladı. Eyni dövrdə sənaye inkişaf etməyə başladı:

• 1667-ci ildə — sabun fabrik və şəkər emalı zavodları açılmışdır.
• 1680–1730-də — kağız, şüşə və kərpic istehsalı yaradılmışdır.
• 1711-ci ildə — Qrinokda Qlazqoya və onun ətrafına xidmət edən ilk tərsanə fəaliyyətə başladı.
• 1736-cı ildə — preslənmiş tütün istehsalı, tekstil və metallurgiya zavodlarının istehsalı üçün zavodları açılmışdır.
• 1740-cı ildə — boyama sexləri fəaliyyətə başladı.

Şəhərin görünüşü dəyişdi. Dağıdıcı yanğınlar sonrası hakimiyyət tikinti üçün ağac istifadəsinə qadağan qoymuşdu və buna görə də, evlər daşdan və eyni modellərlə inşa edilmişdir. 1636-cı ildə şəhər zalı inşa edilmiş, 1649 və 1661-ci ildə müvafiq olaraq, Hatçeson xəstəxanası və Qlazqo Universitetinin kitabxanası açılmışdır. İlk şəhər qəzeti — Glasgow Courant — 1715-ci ildən çapa başlamışdır. 1723-cü ildə Qlazqoya səfər edən Daniel Defo "Bütün Böyük Britaniya adası ətrafında səyahət" kitabında şəhərin təsvirini qeyd etmişdi:

XVIII əsrin sonunda mettalurgiya, tütün və tekstil sənayesinin importu ən çiçəklənən sahələr idi. Yarım əsrdə, 1755-ci ildən 1801-ci ilə Qlazqonun əhalisi 77 min nəfərə çatmışdır və ya üç dəfə artmışdır. Qlazqo əyalət şəhərindən sənaye mərkəzinə çevirilmişdi və XIX əsrin əvvəllərində Böyük Britaniyada ən sürətlə inkişaf edən şəhər olmuşdur.

XIX əsr

XIX əsrin əvvəllərində, Qlazqonun əhalisi əsasən irland immiqrant və ölkənin şimalından gələn köçkünlər nəticəsində sürətlə artmaqda davam edirdi. Onların demək olar ki, üçdə biri Qlazqo yaxınlığında kəndlərdə məskunlaşmış və tekstil sektorunda çalışırdı. Digərləri, şəhər xarabalıqlarının fabrik və təsərrüfatlarında muzdlu işçi işləyirdi. Köçkünlərin axını nəticəsində yüksək əhali artımı başladı və yoxsul məhəllələrdə antisanitar şərait, tez-tez , və vəba epidemiyası olurdu.

Epidemiya ilə mübarizənin ilk cəhdləri 1840-cı illərdə edildi. Bələdiyyənin təşəbbüsü ilə küçələrdə kanalizasiya və digər infeksiya ocaqlarında təmizlənməyə başladı. Sonra 1859-cu ildə gölündə yeni su təchizatı sistemi başladı; 1866-cı ildə səmərəsiz olsa da, Avropada ən pis şəraitli hesab edilən xarabalıqların təmizlənməsi layihəsi başladı.

1832-ci ildə parlament seçki sisteminin islahatı haqqında akt qəbul etdi və icma evində sənayeləşmə zamanı böyüyən şəhərlərə yer verdi. Belə ki, Qlazqodan ilk dəfə iki parlamenti üzvü seçildi. Lakin şəhərin müəssisələrində iş şəraiti, dəyişməz qalırdı və işçi hərəkatı özlərinə hələ elan etməmişdi. 1837-ci ildə, fabrik əmək haqqının kəsmək cəhdi pambıq hörənlərin etirazına, 1848-ci ildə işsiz olanların çartist şüarlar altında kütləvi nümayişlərə səbəb olmuşdu.

Bütün bu hadisələr şəhərin və iqtisadiyyatın davamlı artmasına gəlib çıxartdı — XIX əsrin ortalarında Qlazqo İmperiyanın ikinci şəhəri (Londondan sonra) adlandırılmışdır. Aparıcı mövqelər hələ ağır və tekstil sənayesi olsa da, gəmiqayırma (1864-cü ildə Klaydda 20-dən tərsanə fəaliyyət göstərirdi) sürətlə inkişaf etməyə başlamışdı. Dəmir yolu nəqliyattının inkişafı ilə, xüsusən də 1842-ci ildə Qlazqo və Edinburq arasında xəttinin açılmasının ardından, şəhər ölkədə lokomotiv tikintisinin əsas tədarükçüsü oldu. 1860-cı ildə ABŞ Vətəndaş müharibəsi nəticəsində pambıq yığma aşağı düşmüşdü, və minlərlə işçi küçələrdə qalmışdı. Növbəti onillikdə iqtisadiyyəy bumu zirvəsinə çatdı () , lakin 1878-ci ildə Qlazqo Bankının dağılmasından ən çox təsirlənən gəmiqayırma sahəsi, kəskin qədər azalmışdı.

XX–XXI əsrlər

XX əsrin əvvəllərində Qlazqo əhalisin artımı qonşu şəhərləri qoşulma səbəbiylə baş vermişdi. 1920-ci ildə bir milyon sakindən əhalisi olan Qlazqo, Birləşmiş Krallığın əhalinin sıxlığına görə ikinci şəhəri idi. 1914-cü ilin iyul ayında kral VI Georq Qovan gəmiqayırma səfər edib, ""-ın tikintisinə nəzarət etmişdi. Bir ay sonra, Britaniya Birinci dünya müharibəsinə girdi. Şəhərdə güclü anti-müharibə əhval-ruhiyyənin olmasına baxmayaraq (9 avqust 1914də beş minlik anti-müharibə nümayiş keçmişdi), Qlazqodan 200 mindən çox kişi cəbhəyə getmiş, və şəhər ehtiyacları üçün döyüş sursatı və digər hərbi texnikanın əsas təchizatçılarından birinə çevirilmişdi.

Müharibədən sonra, Qlazqoda "Qırmızı Klaydsayd" adlanan işçi hərəkatı güclənmişdi. 1919-cu il 31 avqustda 60 mindən çox işçi, əsasən gəmiqayırma ilə məşğul olan işçilər, işdən çıxıb, mitinqə gəlib əmək gününün azaldılmasını tələb etmişdilər. Polis nümayişçiləri dağıtmaq üçün çalışsa da, müqavimət görmüşdü. O gündə yaşananlar və ya Qanlı cümə kimi tanındı. İğtişaşlar yalnız 10 fevralda, etirazçılara iş gününün bir qədər azalmasına vəd zamanı başa çatdı. Sonra Qlazqoda ilk dəfə bunt aktı oxundu, və buna əsasən polis mitinqləro yatırmaq üçün silah istifadə etməyə icazə verilmişdi.

1920-ci illərin sonu iqtisadiyyatın kəskin azalması ilə nəticələnsədə, gəmiqayırma sənayesində böhran Qlazqonun hələ lokomotivlərin istehsalında dünya lideri olması ilə kompensasiyalanırdı. Sosial sahədə ciddi problemlər var idi. 1933-cü Böyük böhranın zirvəsi zamanı, şəhər sakinlərinin 30%-i işini itirmişdir. Yaşayış yeri qıtlığından yoxsul məhəllələr, xüsusən də köçkünlərin yaşadığı məhəllələr tamamilə dolmuşdu. Bu vəziyyət Qlazqo bələdiyyəsini şəhər inkişafı proqramına başlamağa vadar edib, 1926-cı ildən 1938-ci ilə şəhər sahəsinin iki dəfə artmağına səbəb oldu.

1930-cu illərin sonunda vəziyyət bir az yaxşıya dəyişdi, Qlazqoda Britaniya imperiya sərgi (1938) keçirildi. Sərginin açılışında kral VI Georq və kraliça Yelizaveta iştirak etmiş, yalnız altı ay ərzində sərgiyə 12 milyon insan ziyarət etmişdir.Kinonun sakinlər arasında kütləvi populyarlığı, 1939-cu ildə Qlazqoda 114 kinoteatrın fəaliyyət göstərməsinə uğramışdı.

İkinci dünya müharibəsi zamanı, Qlazqonun şirkətləri yenidən müharibə ehtiyacları üçün çalışmışdır. Xoşbəxtlikdən, şəhər və onun sakinləri faktiki olaraq düşmənin hava reydlərindən ziyan çəkməmişdi. 1950-ci illərin ortalarında Qlazqonun bələdiyyəsi parlament aktının təzyi nəticəsində şəhər xarabalıqlarının məhv etmişdi — yaşamaq üçün yaranmaz 32 min ev sökülmüşdür. Qlazqo və şəhər ətrafı sakinlərinin kütləvi miqrasiya ilə əlaqədar şəhərin nəqliyyat sisteminin yaxşılaşdırılmışdır.

XX əsrin ortalarından etibarən şəhər əhalisinin kəskin azalması başladı, hansı ki, yarım əsrdə demək olar ki, yarım dəfə azalmışdı. Tənəzzül dövrü üç onillik davam etdi. Yalnız 1980-ci illərdə Qlazqo dirçəlməyə başladı, 1990-cı illərdə isə şəhərin inkişafı sürətləndi. Bələdiyyə səlahiyyətliləri səyi nəticəsində, Qlazqoda yaşayış, iqtisadi inkişaf səviyyəsinin yaxşılaşdırılması və şəhərin mədəni səviyyəsinin yüksəldilməsi, nəticədə öz uğurunu göstərdi. 1981-ci ildə Qlazqo dünyada Nelson Mandelaya ilk "Şəhər Azadlığı" statusunu verən şəhər idi.

1990-cı ildə Qlazqo Avropanın mədəniyyət paytaxtı, 1999-cu ildə , 2003-cü ildə isə statusuna layiq görülmüşdür.

2014-cü ilin 18 sentyabr tarixində Şotlandiyada keçirlmiş Şotlandiyanın müstəqilliyi üzrə referendumda, ölkənin 55,3%-i seçiçisi "Yox" variantına səs versə də, Qlazqonun seçicilərin əksəriyyəti "Hə" kampaniyasını dəstəkləmişdir.

Relyef və geologiya

Qlazqo Böyük Britaniyanın şimal-qərb hissəsində yerləşir və mənbəsindən 32 km uzaqdadır. Dəniz üzərindəki hündürlüyü 70–200 m arasında dəyişir.

İqlim

Qlazqonun iqliminə Qolfstrim (ing. Gulf Stream) cərəyanı çox təsir göstərir. Bahar və yay fəsilləri ümumiyyətlə günəşlidir. Payız və qış mövsümləri ümumiyyətlə yağışlı və küləkli olsa da, günəşli günlərə də rast gəlinir.

2012-ci ilin statistikasına görə, şəhər əhalisinin 57,000 sakini 50 yaşdan yuxarıdır. Proqnozlara görə 2037-ci ildə 50 yaşdan yuxarı sakinlər təxminən 240,000 nəfər olacaq.Şotland kelt dilində danışanlar əhalinin 0,94%-ni təşkil edir.

Demoqrafiya

Etnik tərkibi

Qlazqonu Şotlandiyada ən kosmopolit şəhər adlandırmaq olar. Şəhərdə rəngli insanların sayı ölkədə ən yüksək göstəricidir. 2011-ci ildə keçirilən siyahıyaalma araşdırmasına görə, şəhərin 84,5%-ni şotlandlar, 3,78%-ni pakistanlılar, 1,80%-ni çinlilər, 1,46%-ni hindistanlılar, 0,64%-ni isə digər etnik qruplar təşkil edir.

Din

2011-ci ildə keçirilən siyahıyaalma araşdırmasına görə, Qlazqo sakinlərinin dini inancları aşağıdakı kimi bölünmüşdür. Əhalinin 54,5% özünü xristian kimi müəyyən edir, onların 23,1%-i tabedir, 27,3%-i isə katolikdir. Digər dinlərin tərəfdarları — 5,4%-i müsəlmanlar, 0,7%-i hindular, 0,5%-i sikxlər, 0,4%-i buddistlər təşkil edir.

Şəhərdə 4 kafedral, 20 məscid və 7 sinaqoq var. Bundan əlavə şəhərdə 2 hindu məbədi və 2 sikx qurdvarası yerləşir.

Dialekti

Qlazqo və ona yaxın şəhərlərdə Şotland german dili əsasında geniş yayılmış "Qlazqo Pətter" (ing. Glasgow Patter) dialekti mövcüddur. Dialektin fərqləndirici xüsusiyyətlərinə dəyişdirmə və ya bəzi hecaları və səsləri "udma" daxildir. Məsələn, th hərflərinin birləşməsi sözün əvvəlində /h/ kimi oxunur, t hərfi tez-tez /r/ ilə əvəz olunur və s.

Qlazqonun 21 seçki dairəsindən ibarətdir və hər dairədən şəhər bələdiyyəsinə 3 və ya 4 nəfər seçilir.

Şəhərin idarə olunması tərəfindən icra olunur. Məclisin görüşləri Corc meydanında yerləşən Qlazqo Şəhər Məclis binasında keçirilir. Qlazqo Şotlandiya parlamentində 17 deputat, Böyük Britaniya parlamentində 9 deputatla təmsil olunur.

XX əsrdə ağır iqtisadi tənəzzül dövründən sonra, şəhər tədricən keçmiş mövqeyi qaytarır. Hazırda Qlazqo, Edinburqla yanaşı, yenidən regional iqtisadiyyatın mühərriki hesab olunur.

Ötən 20 il ərzində Qlazqo iqtisadiyyatın əhəmiyyətli diversifikasiyası baş vermişdir: əvvəllər şəhərin iqtisadi rifahının asılı olan ənənəvi sənaye sahələri (gəmiqayırma və ağır maşınqayırma) aparıcı xidmət sektoru ilə əvəz olunmuşdur. Şəhərdə bir neçə iri şirkətlərin qərargahı, o cümlədən, enerji şirkəti yerləşir.

Şəhərin iqtisadiyyatında mühüm yeri turizm tutur — Qlazqo Böyük Britaniyada (London və Edinburqdan sonra) üçüncü ən populyar şəhər sayılır və hər il təxminən 4 milyon turist tərəfindən ziyarət olunur. 1983-cü ildən 2013-cü ilə kimi Qlazqonun turistik şüarı — "Glasgow's Miles Better" (azərb. Qlazqonun milləri daha yaxşıdır‎) olmuşdur. 2013-cü ildə "People Make Glasgow" turistik şüarı şəhər brendi kimi istifadə olunur.

Şəhərin mərkəzi

Qlazqo şəhərinin mərkəzi şərqdən Hay Strit (ing. High Street) küçəsi ilə, cənubda Klayd çayı ilə, qərbdə M8 avtomagistralıyla və şimalda Taunhed, Çarinq Kross, Kaukaddens və Anderston rayonları ilə həmsərhəddir. Şəhərin mərkəzində küçələr Klayd çayının qrid sistemi üzərində yerləşir.

Qlazqonun ürəyi — Corc meydanı (ing. George Square), əsas piyada küçələri isə Buxanan Strit (ing. Buchanan Street), Arqayl Strit (ing. Argyle Street) və Sokixol Strit (ing. Sauchiehall Street) sayılır. Şəhərin əsas ticarət mərkəzləri Buxanan Qallereyası, Sent İnox Mərkəzi (ing. St. Enoch centre), Prinses Skver (ing. Princes Square) və İtalyan Mərkəzidir.

Şəhərin mərkəzində əsas teatrlar, muzeylər, qalereyalar kimi turistik yerlərdən başqa, bir çox restoran, kafe və alış-veriş mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Qlazqonun mərkəzində Qlazqo ali təhsil müəssisələrinin dördü yerləşir: Qlazqo Kaledoniya Universiteti, Stratklayd Universiteti, və Qlazqo İncəsənət Məktəbi.

Merçant Siti

Şəhər mərkəzinin şərqində yerləşən Merçant Siti (və ya Ticarət şəhəri) XVIII–XIX əsrlərdə tütün, şəkər və digər mallardan ticarət edən varlı tacirlərin yaşayış yeri olmuşdur. İqtisadi böhran dövründə, binaların çoxu yararsız hala düşsə də, 1980-ci ildə bu rayonu bərpa etmək üçün proyekt başladı və indi rayonda bərpa olunmuş neoklasik evlərin və keçmiş anbarların yerində bahalı mağazalar, restoran və kafelər fəaliyyət göstərir. Merçant Sitinin mərkəzi beş əsas küçə kəsişməsində yerləşən Qlazqo Kross hesab olunur. Meydanın mərkəzində Qlazqonun köhnə bələdiyyəsindən yeganə sağ qalan hissə olan Tollbut saat qülləsi yerləşir.

Maliyyə rayonu

Qlazqo mərkəzinin qərbində şəhərin maliyyə institutlarını cəmləşdirən mərkəzi biznes rayonu yerləşir. Böyük Britaniyada ən böyük biznes mərkəzlərindən biri olan rayonun (London və Edinburqdan sonra) rəsmi adı (IFSD) olsa da, yerli sakinlər tərəfindən adətən "kvadrat kilometr" və ya "Klayd Uol Strit" adlanır. Rayonda müxtəlif maliyyə qruplarının (Böyük Britaniya sığorta şirkətlərinin 10-dan 8-nin qərargahı daxil olmaqla) təşkil nümayəndəliyi yerləşir: , , Barclays, , , , , və s. 2005-ci ildə IFSD Böyük Britaniyada bərpa olunan ən uğurlu kommersiya layihəsi kimi dəyərlənmişdir.

Vest End

Qlazqonun səsli-küylü Vest End səmti çay daşları ilə döşənmiş döngələr boyunca sıralanmış kafe, restoran və barları, müxtəlif butiklər, incəsənət qalereyaları və gözəl parkları ilə birlikdə — bohema və kosmopolit həyatı özündə birləşdirən ibarətdir. Vest Endin əsas küçəsi — Bayrs Rouddur (ing. Byres Road). Vest Endin ərazisində Qlazqo Universiteti, Kelvinqrov parkı və yerləşir. Vest Enddə hər ilin iyun ayında Qlazqonun ən böyük festivalı keçirilir.

Vest Enddə Britaniyanın ən böyük sərgi və konferensiya məkanı olan yerləşir. 10 sentyabr 2013-cü ildə SECC-in yaxınlığında 13,000 nəfərlik arenası açılmışdır.

İst End

Şəhərin ən qədim hissəsində Tollbut saat qülləsi və Sent Manqo Kafedralı yerləşir. Kafedral yaxınlığında təpə üzərində 1831-ci ildən Qlazqonun vətəndaşların dəfn yeri olan qəbiristanlığı var. İst Endin digər turistik yerlərindən Seltik Park, Barras bazarı, "The Barrowlands" musiqi arenası və parkını qeyd etmək olar.

Cənubi Qlazqo

Qlazqonun cənub hissəsi əsasən yaşayış yeri olsa da, ərazidə bir neçə ictimai binalar, o cümlədən, Aybroks stadionu, Hampden Park, , və , harada ki, və yerləşir.

Şimali Qlazqo

Şəhərin şimal hissəsi sosial cəhətdən Şotlandiyada ən problemli yerlərində biri hesab olunur. Şimalda keçmişdə Şotlandiyanın ən iri miqrant rayonu olan Saythill yerləşir. Şotlandiya hökumətinin 2005-ci ildə təşəbbüsünə görə, hazırda ərazidə yeni müasir yaşayış rayonu yaradılır.

Merihill rayonu ənənəvi qumdaşı mənzillərdən ibarətdir. Tarixən fəhlə sinifindən ibarət rayonun baxmayaraq, rayon dəbdəbəli rayonlarla həmsərhəddir. Rayonda çıxış edən Partik Tisl FK yerləşir.

2012-ci ildə məşhur "Red Road" yaşayış kompleksinin ləğv edilməsi işlərinə sart verilmişdir. Kompleksi təşkil edən çoxmərtəbəli yaşayış binaları şəhərdə II Dünya Müharibəsindəndən sonra mənzil böhranını həll etmək məqsədilə tikilmişdir. Tədricən bu evlərdə əsasən yoxsul ailələr məskunlaşmağa başlamışlar. Yoxsulluq zonasına çevrilən həmin yaşayış kompleksi eyni zamanda kriminallar üçün münbit mühitə çevrilərək müvafiq adda çıxarmışdır.

Sent Manqo Kafedralı istisna olmaqla, Qlazqonun orta əsr memarlığından demək olar ki, heç nə qalmayıb. Təəssüf ki, Edinbuqrdan fərqli olaraq, müasir Qlazqoda XIX əsr əvvəl ucaldılmış binalardan kifayət qədər kiçik hissə qalıb. Onların ən görkəmlisi — Tollbut saat qülləsi, Tron teatrın saat qülləsi və memar tərəfindən 1791–1794-cü ildə inşa edilmiş Ticarət Evidir.

Şəhərin memarlıq irsinin böyük bir hissəsi XIX əsrə və XX əsrin əvvəlinə aiddir, o zaman ki, Qlazqo Britaniya imperiyasının ikinci şəhəri sayılırdı. Bu dövrün evləri müxtəlif üslublarla tikilmişdir. Venesiya stilinin təəccüblü nümunələrinə Qlazqo Siti Çembers (ing. Glasgow City Chambers) (1888), Qardnerlərin köhnə anbarları (1856), Tempelton xalça fabriki (1892) və Venesiyadakı ilham almış, memar Hanimenom tərəfindən tərtib olunmuş Ca’d’Oro binası (1872) aiddir. Neoklasik üslubunda Kaledoniya kilsəsi (1857) və (1778) inşa olunmuşdur.Qotika stilinin xüsusiyyətlərinə Bakirə Məryəm (1873), Sent-Andryu (1817) və Sent-Lyuk (1877) kilsələri aiddir.

Müasir memarlığın ən əhəmiyyətli nümunələrindən (2001), Klayd Auditoriyası (1997), Riversayd Muzeyi (2011) və -nu (2013) göstərmək olar.

Körpüləri

Körpülərilə məşhur olan Qlazqoda, müxtəlif növlü, o cümlədən piyada, avtomobil və dəmiryolu körpüləri yerləşir. Onlardan ən qədimləri — Saut-Portlend küçəsində olan körpü, Həvari Andrey körpüsü və Viktoriya-bric — XIX əsrin ortalarında inşa edilib. Qlazqonun körpülərlərindən olan — "Klayd Ark" (2006-cı ildə inşa olmuşdur) asma körpüsü, çayı keçən bucaqa görə, yerli əhali tərəfindən "çəp körpüsü" (ing. Squinty Bridge) ləqəbini almışdır.

Parkları və bağları

Qlazqoda 90-dan artıq park və meydan var. Qlazqonun ən mühüm parklarına aşağıdakılar daxildir:

• Kelvinqrov parkı — ingilis bağban Ser Cosef Pakston tərəfindən 1852-ci ildə yaradılmışdır. Parkda orkestr üçün bendstend, və kroket meydançaları, müxtəlif heykəllər və abidələr, skeytpark və Kelvinqrov İncəsənət Qallereyası və Muzeyi yerləşir.
•  — 1857-ci ildə yaradılmış park, Şotlandiya kraliçası Mariya Stüartın şərəfinə adlandırımışdır.
•  — Qlazqonun ən qədim parkı XV əsrdə yaradılmışdır. Parkda və Tempelton xalça fabriki yerləşir.
•  — 1895-ci ildə yaradılmış parkın ərazisi 71 hektardır. Park Vatikanın Qlazqoya səyahəti zamanı papalıq məkanı kimi işlənir.
•  — 1817-ci ildə yaradılmış bağda tropik səhləblər, beqoniya və bitir.

1990-cı ildə Avropanın mədəniyyət paytaxtı elan edilən Qlazqonun mədəniyyət həyatı olduqca müxtəlifdir. Şəhərdə incəsənətə dair milli təşkilatların əsaslı hissəsi, o cümlədən Şotlandiya operası, Şotlandiya baleti, Şotlandiya Milli Teatrı, Şotlandiya Kral Milli Orkestri, Şotlandiya BBC Simfonik Orkestri və Şotlandiya Milli Gənclər Teatrı yerləşir.

Teatrlar

repertuarında klassik əsərlər, opera və balet tamaşalarının quruluşu, 1904-cü ildə yaradılan "Pavilion" teatrı isə müxtəlif şoular, musiqili əsərlər və tamaşalar keçirir. Digər vacib teatr məkanlarından Tron və Sitizens teatrlarını qeyd etmək olar.

Muzey və qalereyalar

Qlazqoda 20-dən artıq muzeyi və incəsənət qalereyası fəaliyyət göstərir. Şəhərdə Şotlandiyanın ən çox ziyarət edilən muzeyi — Kelvinqrov İncəsənət Qallereyası və Muzeyi yerləşir. Muzeyin incəsənət kolleksiyasına çox Avropa rəsmləri, o cümlədən Qədim Ustalar, fransız impressionistlər, holland intibah dövrü, şotland koloristləri və Qlazqo Məktəbinin eksponentləri daxildir.

2013-cü ildə "Avropada ilin muzeyi" müsabiqəsinin mükafatı ilə təltif olunmuş Riversayd Muzeyi də şəhərdə yerləşir. Hündürlüyü 36 metr olan şüşəli fasad binasında 3 min eksponata malik nəqliyyat muzeyi fəaliyyət göstərir.

Qlazqonun digər muzey və qalereyaları:

Klublar, konsert zallar və kinoteatrlar

Şəhərin musiqi səhnəsi — Böyük Britaniyada ən parlaqlardan biridir. Qlazqoda hər həftə təqribən 130 musiqi tədbiri baş tutur. Qlazqonun ən tanınmış musiqi səhnələrindən , və -nu qeyd etmək olar.

2008-ci ildə Qlazqo Böyük Britaniyanın "UNESCO-nun Musiqi şəhəri" nominasiyasına layiq görülmüş ilk şəhər olmuşdur. Qlazqo 2014-cü il MTV Avropa Musiqi Mükafatının təqdimetmə mərasiminə ev sahibliyi etmişdir. Qlazqo — , , , , , Franz Ferdinand, , Mogwai, , , kimi musiqi qruplarının doğulduğu yerdir.

Qlazqoda 700-dən çox bar, pab və gecə klubu fəaliyyət göstərir. Qlazqonun ən məşhur gecə klubları "Campus", "Cathouse", Garage", "Tiger Tiger", "Sub Club", "The Tunnel" və s. sayılır.

Qlazqoda 10-dan çox kinoteatr, o cümlədən 2001-ci ildə Ginnesin Rekordlar Kitabına düşmüş dünyanın ən hündür kinoteatr binası olan "Sinevörld" (ing. Cineworld) yerləşir.

Festivallar

Şəhərin festival həyatı — Şotlandiyada ən dolğunlardan biridir. Lakin Edinburqdan fərqli olaraq, harda ki, festival ayı avqust sayılır, Qlazqoda festivallar bütün il boyu keçirilir. Şəhərin ən tanınmış festivalları , , , , , və sayılır.

KİV

Qlazqoda müxtəlif media ofisləri, o cümlədən şəhər və region KİV-ləri yerləşir:

• və BBC Scotland televiziya kompaniyalarının qərargahları;
• Şotlandiyanın , , , The National və kimi əsas qəzetlərinin baş ofisləri;
• Britaniya qəzetləri olan The Sun, Daily Mail, The Times və regional redaksiyaları;
• Yerli şəhər qəzetləri olan , , və s. redaksiyaları.

Kitabxanalar

Şəhərdə 37 ictimai kitabxana fəaliyyət göstərir, o cümlədən Avropanın ən böyük arayış kitabxanası — 1877-ci ildə tütün maqnatı Stiven Mitçellin vəsiyyəti ilə yaranan . Kitabxananın içində 1,3 milyon kitab, 35.000 xəritə və fotoşəkillər, mikrofilm və arxiv qəzet yerləşir.

Qlazqoda 184 ibtidai məktəb və 29 orta məktəb yerləşir, xüsusi təhsil ehtiyacları olan uşaqların təhsili üçün 34 məktəb fəaliyyət göstərir. Bəzi məktəblərdə tədris şotland kelt dilində həyata keçirilir.

Şəhərin ali təhsil müəssisələri:

• Qlazqo Universiteti — 1451-ci ildə yaranmışdır, Şotlandiyanın ikinci ən qədim təhsil ocaqıdır (Sent-Endryus Universitetindən sonra). Universitetin doqquz fakültəsində 130 ölkədən 23 mindən çox tələbə təhsil alır.
• Stratklayd Universiteti — 1796-cı ildə yaranmışdır, universitetin beş fakültəsində 25 mindən çox tələbə təhsil alır.
• Qlazqo Kaledoniya Universiteti — 1875-ci ildə kollec kimi yaranmışdır, universitet statusunu 1993-cü ildə almmışdır, universitetin üç fakültəsində 17 mindən çox tələbə təhsil alır.

Şəhərdə universtitetlerdən başqa bir sıra kollec və akademiyalar var — Qlazqo İncəsənət Məktəbi, , , və s. Tələbələrin sayına görə Qlazqo Şotlandiyada birinci və Britaniyada (Londondan sonra) ikinci sıradadır.

Futbol

Şəhərdə dünya derbiləri sırasında yer alan və özünəməxsusluğu ilə seçilən "Seltik" və "Qlazqo Reyncers" məskunlaşır. Daim prinsipiallığı ilə seçilən matçda komandalar arasında ölüm-dirim mübarizəsi dərəcəsində rəqabətin olması həm də siyasi xarakter daşıyır. Səbəbi Reyncersin "Protestant və Kraliçə klubu", Seltikin isə kraliçəyə boyun əyməyən katoliklərin komandası olmasıdır. Qlazqonun digər futbol klubları — Partik Tisl, və . Şəhərdə Seltik Park, Aybroks stadionu və Hampden Park stadionları yerləşir.

2020-ci ildə UEFA Avropa Kuboku 2020-nin 4 oyunu Qlazqoda keçiriləcək.

Digər idman növləri

Peşəkar reqbi komandası Şotlandiya, İrlandiya və Uelsin digər komandaları ilə yanaşı iştirak edir. Şəhərin yeganə basketbol komandası adlanır və iştirak edir. Qlazqonun əsas idman arenaları — və .

Birlik oyunları

2007-ci ildə Qlazqo Nigeriya paytaxtı Abucanı üstələyib, Birlik Oyunları keçiriləcəyi yer seçilmişdir. 2014-cü ilin iyulun 23-dən avqustun 3-dək Qlazqoda Birlik Oyunları keçirilmişdir. Bu 71 müxtəlif ölkə və ərazilərindən gələn, 4947 idmançının iştirakı ilə, 17 müxtəlif idman növlük Şotlandiyanın tarixində keçirilən ən böyük multi-idman hadisəsi idi. Birlik Oyunları zamanı Qlazqoya 300,000-dən çox ziyarətçi gəlmiş, ölkədə 1000 iş yeri yaradılmış və 1.2 milyon bilet satılmışdır. Birlik Oyunları Şotlandiyanın iqtisadiyyatına £52 milyon səmərə gəlmişdir.

Avtomobil nəqliyyatı

Qlazqo Böyük Britaniyada əsas nəqliyyat mərkəzlərindən biridir. Ölkənin qalan hissələri ilə şəhəri bağlayan yollar:

• A8/М8 — əsas magistral, Şotlandiyanın qərb sahilindən şərq sahilinə keçir və Qlazqonu Edinburqla bağlayır;
• A82 — və Şotlandiyanın yuxarı şimal-qərbindən keçir;
• A80/M80 — Stirlinqin şimal-şərqinə aparır;
• A74/M74 — Qlazqonu Şotlandiyanın cənub və İngiltərənin şimal vilayətləri ilə bağlayır;
• A77/M77 — cənub-şərqdən Kilmarnokdan Eyrə kimi aparır;

Qlazqonun kənarında yol şəbəkəsinin inkişafına baxmayaraq, avtomobilə malik olmayanların və ictimai nəqliyyatdan istifadə etməyə üstünlük verən vətəndaşların nisbəti Şotlandiya üçün orta müqayisədə daha yüksəkdir (müvafiq olaraq 56% və ailələrin 34%-ni təşkil edir).

İctimai nəqliyyat

Qlazqonun ictimai nəqliyyatın koordinasiyasını və inkişafı (SPT) dövlət nəqliyyat agentliyi tərəfindən idarə olunur. Şəhərdə 40 avtobus şirkətləri fəaliyyət göstərsə də, şirkətinə avtobus nəqliyyatının 70%-lik payı düşür.

İlk omnibus şəhərin küçələrində 1845-ci ildə hərəkətə başlamışdır. XX əsrin ortalarına qədər Qlazqoda iki qatlı tramvay və trolleybus işləsə də, şəhər sakinlərinin digər nəqliyyat növlərinin seçməsi, bu servislərin aradan qaldırılmasına səbəb olmuşdur. Qlazqoda son dəfə tramvay 1962-ci il 4 sentyabrda, trolleybus isə 1967-ci ilin mayında fəaliyyət göstərmişdir.

1896-cı ildən fəaliyyət göstərən və tək xəttdən ibarət olan Qlazqo metropoliteni (London və Budapeştdən sonra) dünyanın üçüncü ən qədim metrosu sayılır. İlk dəfə metro xətti 1970-ci ildə, sonuncu dəfə isə 2011-ci ildə tamamilə modernləşdirilmişdir. Hər il Qlazqo metrosunu 13 milyon insan işlədir. Metro yerli sakinlər tərəfindən "Qurulan portağal" (ing. The Clockwork Orange) kimi tanınır.

Dəmiryolu nəqliyyatı

Qlazqonun dəmiryolu nəqliyyatı milli nəqliyyat agentliyi tərəfindən idarə olunur. Şəhərin Qlazqo Sentral və Kuin Strit dəmiryolu vağzallarından, qatarlar cənub, şimal və şimal-şərq istiqamətdə gedir. Qlazqo Sentral (1999 və 2005-ci ildə Milli Dəmiryolu Mükafatlarının qalibi) Şotlandiyanın ən işlək dəmir yolu stansiyasıdır və hər il 29 milyondan çox xalqa xidmət edir.

Su nəqliyyatı

Əvvəllər Qlazqoda neçə bərə keçidi fəaliyyət göstərsədə, indi onlar tamamilə körpülər və Klayd tuneli ilə əvəz olunub. Klayd çayı boyu çay tramvayları və dünyada sonuncu dəniz çarxlı ekskursiya gəmisi olan "Waverley" fəaliyyət göstərir. 2007-ci ilin iyun ayından Qlazqodan birləşdirən dəniz təyyarəsi xidməti başlamdışdır.

Hava nəqliyyatı

Qlazqoda iki beynəlxalq hava xidməti mövcüddur:

• (GLA) — Şəhərin 13 kilometr qərbində yerləşir. Şotlandiyanın ən böyük beynəlxalq hava limanı 80 istiqamət marşrutuyla işləyir.
• (PIK) — şəhərinin ətrafında, 46 km cənub-qərbdə yerləşir. Aeroport 27 istiqamət marşrutuyla işləyir və Şotlandiyada hava trafik baxımından üçüncü yeri tutur.

Qlazqonun sakinləri Qlazvecian (ing. Glaswegian) adlanır. Şəhərin tanınmış sakinlərdən futbolçu və məşqçi Aleks Ferqyuson, ixtiraçı Ceyms Vatt, memar Ceyms Sterlinq, müğənni Paolo Nutini, aktyor Cerard Batler, memar Çarlz Renni Makintoş, siyasətçi Tommi Şeridan, aktyor Piter Kapaldi, Böyük Britaniyanın 74-cü baş naziri Qordon Braun və digərlərini qeyd etmək olar.

•  
  Ceyms Vatt, Şotlandiya ixtiraçısı
•  
  Uilyam Kelvin, Şotlandiya-İrlandiya fiziki
•  
  Uilyam Ramzay, Şotlandiya kimyaçısı
•  
  Çarlz Renni Makintoş, Şotlandiya memarı
•  
  , Şotlandiya ixtiraçısı
•  
  , Şotlandiya alimi
•  
  , Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi
•  
  , Böyük Britaniyanın baş naziri
•  
  , Şotlandiya şairi
•  
  Ceyms Sterlinq, Şotlandiya memarı
•  
  , Şotlandiya iş adamı
•  
  , Şotlandiya yazıçısı
•  
  Aleks Ferqyuson, Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi
•  
  , Şotlandiya komiki
•  
  , Şotlandiya gitaristi
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  Robbi Koltreyn, Şotlandiya aktyoru
•  
  , Şotlandiya siyasətçisi
•  
  , Şotlandiya siyasətçisi
•  
  , Avstraliya gitaraçısı
•  
  , Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi
•  
  , Avstraliya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi
•  
  Piter Kapaldi, Şotlandiya aktyoru
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya aktrisası
•  
  , Şotlandiya jurnalisti
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya aktyoru
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya qolfçusu
•  
  Tommi Şeridan, Şotlandiya siyasətçisi
•  
  , Şotlandiya yazıçısı
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya aktyoru
•  
  , Şotlandiya komiks yazıçısı
•  
  Cerard Batler, Şotlandiya aktyoru
•  
  , Şotlandiya aktrisası
•  
  , İrlandiya siyasətçisi
•  
  , Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi
•  
  , Şotlandiya aktyoru
•  
  , Şotlandiya futbolçusu
•  
  , Şotlandiya futbolçusu
•  
  Humza Yousaf, Şotlandiya siyasətçisi
•  
  , İrlandiya futbolçusu
•  
  Endi Marrey, Şotlandiya tennis oyunçusu
•  
  , Şotlandiya müğənnisi
•  
  , Şotlandiya reqbiçisi

•  
  Kelvinqrov parkı
•  
  Riversayd Muzeyi
•  
•  
  Qlazqo Krossda Tollbut saat qülləsi
•  
  Millenium körpüsü
•  
  Qlazqo Kaledoniya Universitetindən görünən mənzərə
•  
  Sent Andryu Kafedralı
•  
  Vellinqton kilsəsi