Qəmər Hacıağa qızı Almaszadə (10 mart 1915, Bakı – 7 aprel 2006, Bakı) — Azərbaycanın ilk balerinası, baletmeyster, pedaqoq, SSRİ xalq artisti (1959). O, 1953–1972-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında baş baletmeytser, 1972–1988-ci illərdə isə balet truppasının bədii rəhbəri olmuşdur.
| Qəmər Almaszadə | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bakı, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (91 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan |
| Dəfn yeri | |
| Milliyyəti | Azərbaycanlı |
| Vətəndaşlığı |
 Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ→ Azərbaycan
|
| Həyat yoldaşı | Əfrasiyab Bədəlbəyli (1931–1940) |
| Atası | Hacıağa Almaszadə |
| Fəaliyyəti | balerina, baletmeyster, xoreoqraf, pedaqoq |
| Fəaliyyət illəri | 1931-ci ildən |
| Mükafatları |
        
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Qəmər Almaszadə (Tamara ləqəbi ilə də tanınan) 10 mart 1915-ci ildə Bakı şəhərində çəkməçi ailəsində anadan olub. Uşaqlıqda baletlə məşğul olan dostu onda bu sənətə maraq oyandırıb. Mühafizəkar müsəlman atasından gizli olaraq dostunun məsləhəti ilə özəl balet studiyasına yazılır (daha sonra studiya Bakı Xoreoqrafiya Məktəbinə çevrilir). Atasını baletlə yox, idmanla məşğul olduğunu inandıra bilir. Lakin bir neçə ildən sonra sirrin üstü açılır. Atası əvvəllər qəzəblənsə də, sonralar teatra gizlicə gəlir və qızının çıxışlarında tamaşaçılar arasında tez-tez görünür.
Bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli ilə 1931-ci ildə qurduğu evlilik övladları olmadığından "Qız qalası" baletindən az sonra boşanma ilə nəticələnir. Sənət bağlılıqları isə illərlə davam edir.
Sənəti
1930-cu ildə Qəmər Almaszadə xoreoqrafiya məktəbini bitirib Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında işləməyə başlayır. Bu arada həmçinin ali pedaqoji məktəbinə də daxil olur. 1932-də "Şahsənəm" operasında ikinci dərəcəli rola seçilir. 1933-cü ildə indiki Sankt-Peterburqda Leninqrad Xoreoqrafiya Məktəbinə daxil olur və orada məşhur balerina anası Mariya Romanovanın sinfində oxuyur. 1936-cı ildə ali məktəbi bitirib Bakıya qayıdır. 1937-ci ildə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının nəzdində Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının əsasını qoyur. Üzeyir Hacıbəyovun rəhbərliyi ilə Azərbaycan əyalətlərinə elmi səyahət təşkil edib ilk mənbədən xalq rəqsləri haqqında məlumat toplayır. 1939-cu ildə Bakı Xoreoqrafiya Məktəbində ilk rəqs dərsini deyir. Daha sonra həmin məktəbin direktoru olur. 1940-cı ildə Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Qız Qalası" baletində ilk peşəkar çıxışını edir. Sonralar Fransada, Hindistanda, Nepalda da çıxış etmişdir. 1970-ci ildə Bağdada İraq Xalq Rəqsləri Ansamblını qurmaq üçün dəvət olunur. 1950-ci illərdə baleti tərk etsə də, 1990-cı illərin sonuna qədər Bakı Xoreoqrafiya Məktəbinin direktoru kimi çalışır.
- Teatr rəssamı Ənvər Almaszadənin bacısıdır.
- Bəstəkar Çingiz Almaszadənin bibisidir.
Quruluş verdiyi əsərlər
- "Tərlan" baleti (1940) — xoreoqrafiya məktəbi
- "Qız qalası" baleti (1940, 1958, 1977)
- "Gülşən" baleti (1949, 1951, 1959)
- (1949)
- (1951)
- "Yeddi gözəl" baleti (1952)
- (1954)
- (1955)
- (1956)
- (1957)
- (1959)
- "Qaraca qız" baleti (1965)
- (1959)
- (1961)
- "Qu gölü" baleti (1963)
- "Şur" baleti (1968)
- (1973) — L. Minkusun əsəri
- (1973)
Təltif və mükafatları
- "SSRİ xalq artisti" fəxri adı — 9 iyun 1959
- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 17 iyun 1943
- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 23 aprel 1940
- "Stalin" mükafatı (2-ci dərəcə) — 1952
- "Lenin" ordeni — 7 mart 1985
- "Oktyabr inqilabı" ordeni — 2 iyul 1971
- 2 dəfə "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni — 17 aprel 1938; 23 mart 1976
- "Xalqlar Dostluğu" ordeni — 7 avqust 1981
- "Üç Fil" ordeni (Laos)
- "Şöhrət" ordeni — 27 mart 1995
- Azərbaycan SSR Ali Sovetinin fəxri fərmanı — 21 may 1970
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü — 11 iyun 2002
- "Teatr Xadimi" qızıl medalı — 2005
İfa etdiyi rollar
- Tao Xoa — R. Qlierin (1931)
- Medora — A. Adanın (1936)
- Mariya — B. Asafyevin (1939)
- Gülyanaq — Ə. Bədəlbəylinin "Qız qalası" baletində (1940)
- Raymonda — A. Qlazuovun (1943)
- Odetta-Odilliya — R. Çaykovskinin "Qu gölü" baletində (1943)
- Kitri — L. Minkusun (1945)
- Maşa — R. Çaykovskinin "Şelkunçik" baletində (1949)
- Gülşən — S. Hacıbəyovun "Gülşən" baletində (1950)
- Ayşə — Q. Qarayevin "Yeddi gözəl" baletində (1952)
Filmoqrafiya
- Rəqs edən bağalar (film, 1935)
- Axşam konserti (film, 1948)
- Doğma xalqıma (film, 1954)
- Əmək və qızılgül (film, 1962)
- Əfsanələr aləmində (film, 1975)
- Odla təmasda (film, 1972)
- Respublikam haqqında həqiqət (film, 1972)
- Dünya bir pəncərədir. Qəmər Almaszadə. GünAzTv-də veriliş, 2008.
Kitablar
- Qəmər Almaszadə. [ölü keçid]. Bakı: "Birləşmiş nəşriyyat", 1959.
Qalereya
-
Qəmər Almaszadənin Fəxri Xiyabanda qəbirüstü abidəsi. 2013-cü il
İstinadlar
- ↑ (lit.).
- Алмасзаде Гамэр Гаджи Ага кызы // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- . 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-04-21.
- . 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-22.
- . 2022-01-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-04-26.
- . 2019-02-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2007-02-16.
- (PDF). 2021-09-19 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2013-04-25.
- . 2021-05-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-28.
- . 2022-03-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-03-28.
- (az.). e-qanun.az. 27 mart 1995. 2019-01-10 tarixində . İstifadə tarixi: 10 yanvar 2019.
- 16 yanvar 2020 at the Wayback Machine — anl.az saytı
- . e-qanun.az (az.). e-qanun.gov.az. 11 iyun 2002. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-04.
Xarici keçidlər
- 2016-03-11 at the Wayback Machine