On iki imamİslamın on iki imamçı şiəələvi qollarında Məhəmməd peyğəmbərin (s.ə.s) dini və siyasi xəlifələridirlər. On iki imamçıların dini nəzəriyyələrinə görə, on iki imam təkcə cəmiyyəti ədalətlə idarə edən şəxslər yox, həmçinin şəriəti (İslam hüquq sisteminin) və Quranın ezoterik (sirli, yalnız seçilmiş şəxslərə məxsus) mənalarını qoruyan və təfsir (izah) edən nümunəvi insan fərdləridir. Muhəmmədin (s.ə.s) və imamların sözləri və əməlləri cəmiyyət üçün bələdçi və nümunə rolunu oynayır. Bu səbəbdən də onlar səhv və günahlardan uzaq olmalıdırlar (dini terminologiyada və ya adlanır) və Məhəmmədin əli ilə ilahi hökmlə, və ya nəsslə təyin edilməlidirlər.

İmamət inancı

  Əsas məqalə: İmamət

İslamın on iki imamçı şiə qolunun inancına görə – ilahi müdriklik () Peyğəmbərlərin və imamların ruhlarının mənbəyi olmaqla, onlara adlanan ezoterik bilik aşılayır və onların iztirabları, onların tərəfdarlarına ilahi bəxşiş vasitələridir.

Baxmayaraq ki, imam almır, ancaq onun Allahla çox yaxın rabitəsi var, hansı ki, o rabitə vasitəsilə Allah imama, imam da öz növbəsində insanlara bələdçilik edir. İmamlara həmçinin sahib olduqları “”, “” kimi gizli kitablar da aid edilir. İmamət, yaxud ilahi rəhbərliyə etiqad on iki imamçı şiə əqidəsində əsas inanclardan hesab edilir və “Allah bəşəriyyəti ilahi bələdçiliyə çıxış imkanı olmadan buraxmaz” nəzəriyyəsinə əsaslanır.

On iki imamçıların inancına görə, hər dövrün müsəlman cəmiyyətində bütün əqidəfiqh məsələləri üzrə ilahi hökmü müəyyən edən imamı var. Əli ibn Əbu Talib on iki imamın birincisidir və on iki imamçı etiqada görə, Məhəmmədin ədalətli səhabəsidir və onun qızı olan Fatimə yolu ilə ondan sonra Məhəmmədin kişi nəsli davam etmişdir. Bir-birləri ilə qardaş olan HəsənHüseyndən başqa hər bir imam özündən əvvəlki imamın övladıdır (oğludur). On ikinci və sonuncu imam Məhəmməd əl-Mehdidir və on iki imamçı şiələrin etiqadına görə, hal-hazırda həyatdadır (diridir) və dünyaya zühur edib ədaləti bərpa edənə qədər qeybdədir (bu hadisə Böyük Qeybət dövrü adlanır). On iki imamçı şiələr və Ələvi müsəlmanların inancına görə, on iki imam barədə Məhəmməddən nəql edilən “On iki xəlifə” hədisinə əsasən öncədən xəbər verilmişdir. On iki imamçı şiə və ələvi inancına görə, hazırda qeybdə olan sonuncu imamdan başqa bütün imamlar qeyri-təbii ölümlə ölüblər.

On iki imam bəzi Sufi ordenlərdə aparıcı rola malikdir və İslamın siyasi yox, sadəcə dini rəhbərləri hesab edilirlər. Belə ki, Sufi ordenlərin əksəriyyəti on iki imamdan birinə gedib çıxır.

İmamların siyahısı

Nömrə Adının xəttatlıqla ərəbcə yazılışı Adı
(Tam/)
Yazılış
(Ərəbcə/Azərbaycanca)
Doğum və
Ölüm


(M./H.Q.)

Önəm Doğulduğu yer Ölüm səbəbi və yeri
Dəfn yeri
1   Əli ibn Əbu Talib
علي بن أبي طالب
Əbu əl-Həsən
أبو الحسن
Əmirəlmöminin
(Möminlərin əmiri)


əl-Mürtəza

(Sevimli)


Birinci Ali
600–661
23 (Hicrətdən əvvəl)–40
Şiələrə görə birinci imam və Məhəmmədin canişini; Sünniliyə əsasən . Bütün sufi müsəlmanlar arasında yüksək mövqeyə malikdir. Məhəmmədin soyunun onunla Fatimənin izdivacından davam etdiyinə inanılır Məkkə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Kufə məscidində namaz qılarkən Əbdürrəhman ibn Mülcəm əl-Muradi tərəfindən qətlə yetirilmişdir.
Məzarı İraqın Nəcəf şəhərindəki İmam Əli məscidindədir.
2   Həsən ibn Əli
حسن بن علي
Əbu Muhamməd
أبو محمد
əl-Müctəba


(Seçilmiş)


İkinci Ali
624–670
3–50
Məhəmmədin, qızı Fatimədən olan yaşca ən böyük nəvəsi. Həsən Kufədə xəlifəlik etmiş atasının ölümündən Muaviyyə ilə sülh müqaviləsi bağlayana qədər yeddi ay ərzində İraqa nəzarət etmişdir. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
On iki imam şiələrinə görə indiki Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərində Muaviyyənin təşəbbüsü ilə arvadı tərəfindən zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı indiki Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərindəki Bəqi məzarlığındadır.
3   Hüseyn ibn Əli
حسین بن علي
Əbu Abdullah
أبو عبدالله
Seyyidüş-şühəda


(Şəhidlərin rəhbəri)


Üçüncü Ali
626–680
4–61
Məhəmmədin nəvəsi, Əlinin oğlu və Həsən ibn Əlinin qardaşı. Yezidin xəlifəliyinin qanuniliyinə qarşı çıxmış və bu səbəblə də Kərbəla döyüşündə öldürülmüşdür. Bu hadisədən sonar Hüseyn şiəlikdə mərkəzi, aparıcı mövqe tutur və ölümü qeyd edilir. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Kərbəla döyüşündə öldürülüb.
Məzarı İraqın Kərbəla şəhərində İmam Hüseyn məscidindədir.
4   Əli ibn Hüseyn
علي بن الحسین
Əbu Muhamməd
أبو محمد
əl-Səccad, Zeynül-abidin


(Səcdə edən, İbadət edənlərin ziynəti)


Dördüncü Ali
658 – 712
38–95
"Əhli-beytin Zəburu" kimi tanınan "Səhifeyi Səccadiyyə"nin müəllifi. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Əksər şiə mənbələrinə görə xəlifə göstərişi ilə Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərində zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı indiki Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərindəki Bəqi məzarlığındadır.
5   Məhəmməd ibn Əli
محمد بن علي
Əbu Cəfər
أبو جعفر
Baqir əl-Ulum


(Elmin təfsirçisi)


Beşinci Ali
677–732
57–114
Əksər erkən SünniŞiə mənbələrinə əsasən həyatı boyunca bir çox fəqih yetişdirmişdir. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Bəzi şiə mənbələrinə görə xəlifə təşəbbüsü ilə İbrahim ibn Vəlid ibn Abdullah tərəfindən Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərində zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı indiki Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərindəki Bəqi məzarlığındadır.
6   Cəfər ibn Məhəmməd
جعفر بن محمد
Əbu Abdullah
أبو عبدالله
əs-Sadiq


(Sədaqətli)


Altıncı Ali
702–765
83–148
Adı ilə əlaqədar olaraq On iki imam şiəliyi məzhəbi Cəfərilik adlandırılmışdır. Əbu HənifəMalik ibn Ənəsin fiqh, Vasil ibn Ətahədis/kəlam, Cabir ibn Həyyanın cəbrkimya üzrə müəllimi olmuşdur. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Bəzi şiə mənbələrinə əsasən xəlifə Mənsur tərəfindən Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərində zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı indiki Səudiyyə Ərəbistanının Mədinə şəhərindəki Bəqi məzarlığındadır.
7   Musa ibn Cəfər
موسی بن جعفر
Əbu əl-Həsən
أبو الحسن الاول
əl-Kazim


("Sakit")


Yedinci Ali
744–799
128–183
Cəfər ibn Məhəmməddən sonra İsmaililər də daxil olmaqla şiələrə görə imam.Xorasanda şiələrdən xumsun rahat yığılması üçün nümayəndələr şəbəkəsi qurmuşdur. yüksək mövqeyə sahibdir. Əksər insanlar onun vasitəsilə öz soylarını Məhəmmədə bağlayırlar. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Şiə inamına görə xəlifə Harun ər-Rəşidin sifarişi ilə həbs olunmuş və həbsxanada zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı İraqın Bağdad şəhəri yaxınlığındakı şəhərində İmam Musa Kazım türbəsindədir.
8

 

Əli ibn Musa
علي بن موسی
Əbu əl-Həsən
أبو الحسن الثانی
ar-Riza, Reza


(Razı/Məmnun)


Sekizinci Ali
765–817
148–203
Xəlifə Məmun tərəfindən vəliəhd elan edilmişdir. Müsəlman və qeyri-müsəlman alimlərilə etdiyi mübahisələrlə məşhurdur. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Bəzi şiə mənbələrinə görə İranın Məşhəd şəhərində xəlifə Məmunun göstərişi ilə zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı İranın Məşhəd şəhərində İmam Rza məscidindədir.
9   Məhəmməd ibn Əli
محمد بن علي
Əbu Cəfər
أبو جعفر
əl-Təqi, əl-Cavad


(Allahdanqorxan, Əliaçıq)


Dokuzuncu Ali
810–835
195–220
Abbasi xəlifələrinin zülm və təqibləri qarşısında mərdliyi və təqvası ilə məşhurdur. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Şiə mənbələrinə görə xəlifə Mötəsimin sifarişi ilə arvadı, xəlifə Məmunun qızı tərəfindən zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı İraqın, şəhərində İmam Təqi türbəsindədir.
10   Əli ibn Məhəmməd
علي بن محمد
Əbu əl-Həsən
أبو الحسن الثالث
əl-Hadi, əl-Nəqi


(Hidayət edən, Təmiz/pak)


Onuncu Ali
827–868
212–254
Şiə cəmiyyətindəki nümayəndələr şəbəkəsini genişləndirdi və gücləndirmişdir. Həmçinin şiələr tərəfindən verilmiş xümsu qəbul etdi Mədinə yaxınlığında Sürəyya kəndi,
Səudiyyə Ərəbistanı
Bəzi şiə mənbələrinə görə xəlifə tərəfindən İraqın Samirə şəhərində zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı İraqın Samirə şəhərindəki .
11   Həsən ibn Əli
الحسن بن علي
Əbu Muhamməd
أبو محمد
əl-Əskəri


(Qarnizon şəhərinin vətəndaşı')


Onbirinci Ali
846–874
232–260
Həyatının böyük bir qismi xəlifə hakimiyyəti illərinə rast gəlmişdir. Atasının ölümündən sonra ona qarşı təzyiqlər artmışdır. Mədinə,
Səudiyyə Ərəbistanı
Şiə mənbələrinə görə xəlifə göstərişi ilə İraqın Samirə şəhərində zəhərlətdirilmişdir.
Məzarı İraqın Samirə şəhərindəki .
12   Məhəmməd ibn əl-Həsən
محمد بن الحسن
Əbu əl-Qasim
أبو القاسم
əl-Məhdi, Qaim, əl-Höccət


(Hidayət olmuş, Qayıb/itkin, Rəhbər')


Onikinci Ali
868–h.h.
255–h.h.
On iki imam şiələrinin mənbələrinə əsasən mövcud olmuş tarixi şəxsiyyət və vəd olunmuş Mehdi. İsa ilə birgə zühur edib haqsızlıq və ədalətsizliklə mübarizə aparıb, dünyada ədalət və nizamı bərpa edəcəyinə inanılır. Samirə, İraq Şiə mənbələrinə görə 872-ci ildə Allahın göstərişi ilə qeybə çəkilmişdir.

Həmçinin bax

İstinadlar

  1. Olson (2005), səh. 65
  2. Təbatəbai (1979), səh. 10
  3. Momen (1985), səh. 174
  4. Təbatəbai (1979), səh. 15
  5. Korbin (2014), səh. 45-51
  6. Gleave, Robert. "Imamate". Encyclopaedia of Islam and the Muslim world; cild 1. MacMillan. ISBN 0-02-865604-0.
  7. On ikinci imam istisna
  8. Seyyed Hossein Nasr, Ali, Encyclopædia Britannica Online, 2007-10-12, 2007-10-18 at the Wayback Machine
  9. Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa, 2004, Gale Group, ISBN = 978-0-02-865769-1
  10. Təbatəbai (1979), səh. 190–192
  11. Təbatəbai (1979), p.192
  12. Hasan, Encyclopædia Britannica Online, 2007-11-08 , 2007-10-16 at the Wayback Machine
  13. Təbatəbai (1979), səh. 194–195
  14. Wilferd Madelung, ḤASAN B. ʿALI B. ABI ṬĀLEB, Encyclopaedia Iranica, 2012-07-06,
  15. Təbatəbai (1979), səh. 195
  16. al-Husayn, Encyclopædia Britannica Online, 2007–11-08, 2007-10-31 at the Wayback Machine
  17. Təbatəbai (1979), səh. 196–199
  18. Madelung Wilferd, ḤOSAYN B. ʿALI, Encyclopaedia Iranica, 2008–03-23 , 2011-04-29 at the Wayback Machine
  19. Madelung Wilferd, 'ALÈ B. AL-HUOSAYN, Encyclopaedia Iranica, 2007–11-08, 2017-08-05 at the Wayback Machine
  20. Təbatəbai (1979), səh. 202
  21. Madelung Wilferd, Wilferd Madelung, AL-BAQER, ABU JAFAR MOHAMMAD, Encyclopaedia Iranica, 2007–11-08, 2011-04-29 at the Wayback Machine
  22. Təbatəbai (1979), p.203
  23. Təbatəbai (1979), səh. 203–204
  24. Wasil ibn Ata, Encyclopædia Britannica Online, 2007–11-08, 2007-11-06 at the Wayback Machine
  25. Madelung Wilferd, 'ALÈ AL-HAÚDÈ, Encyclopaedia Iranica, 2007–11-09, 2012-09-21 at the Wayback Machine
  26. Təbatəbai (1979), səh. 205
  27. Təbatəbai (1979), səh. 78
  28. Sachedina (1988), səh. 53–54
  29. Təbatəbai (1979), səh. 205–207
  30. Təbatəbai (1979), səh. 207
  31. Madelung Wilferd, 'ALÈ AL-HAÚDÈ, Encyclopaedia Iranica, 2007–11-08, 2015-11-17 at the Wayback Machine
  32. Təbatəbai (1979), səh. 208–209
  33. Halm , 'ASKARÈ, Encyclopaedia Iranica, 2007–11-08, 2011-04-29 at the Wayback Machine
  34. Təbatəbai (1979) səh. 209–210
  35. Təbatəbai (1979), səh. 209–210
  36. Muhammad al-Mahdi al-Hujjah, Encyclopædia Britannica Online, 2007–11-08, 2007-10-17 at the Wayback Machine
  37. Təbatəbai (1979), səh. 210–211
  38. Təbatəbai (1979), səh. 211–214

Ədəbiyyat

  • Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc.
  • Encyclopædia Iranica. Center for Iranian Studies, Columbia University. ISBN 1-56859-050-4.
  • Martin, Richard C. Encyclopaedia of Islam and the Muslim world; vol.1. MacMillan. ISBN 0-02-865604-0.
  • Encyclopedia of the Modern Middle East and North Africa. Gale Group. 2004. ISBN 978-0-02-865769-1.
  • Corbin, Henry (1993 (original French 1964)). History of Islamic Philosophy, Translated by Liadain Sherrard, Philip Sherrard. London; Kegan Paul International in association with Islamic Publications for The Institute of Ismaili Studies. ISBN 0-7103-0416-1.
  • Momen, Moojan (1985). An Introduction to Shi`i Islam: The History and Doctrines of Twelve. Yale University Press. ISBN 0-300-03531-4.
  • Olsson, Tord; Elisabeth Ozdalga, Catharina Raudvere (2005). Alevi Identity: Cultural, Religious and Social Perspectives. Routledge. ISBN 9781135797256.
  • Sachedina, Abdulaziz Abdulhussein (1988). The Just Ruler (al-sultān Al-ʻādil) in Shīʻite Islam: The Comprehensive Authority of the Jurist in Imamite Jurisprudence. Oxford University Press US. ISBN 0-19-511915-0.
  • Tabatabae, Sayyid Mohammad Hosayn; Seyyed Hossein Nasr (translator) (1979). Shi'ite Islam. SUNY press. ISBN 0-87395-272-3.

Xarici keçidlər

  • 2008-03-29 at the Wayback Machine a chapter of Shi'ite Islam by Allameh Tabatabaei
  • Taken From "A Shi'ite Anthology" By Allameh Tabatabaei
  • 2008-06-18 at the Wayback Machine
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023