Xocalı soyqırımının baş verməsindən sonra, 1993-cü ildə hazırda heykəlin yerləşdiyi yerdə əlində öldürülmüş körpəsinin cəsədini qaldıran gənc ananın dramatik heykəli ucaldılmışdı. Müəllifi Elçin Muxtarov olan abidənin qoyulmasında dövlət büdcəsindən maliyyə xərclənməyib. Abidə vətənpərvər insanların maddi köməkliyi sayəsində başa gəlib. O zaman Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı işləmiş Zəlimxan Məmmədli qeyd edir ki, "...sonra o abidənin başına yüz oyun açdılar. Düz beş dəfə söküb-tikdilər. Nəhayət ki, götürüb harasa apardılar, başqası ilə əvəzlədilər."

2008-ci ildə Xətai Rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən mövcud abidənin daha böyük abidə ilə əvəz edilməsi qərara alınır və bu məqsədlə yeni heykəlin hazırlanması üçün Aslan, Mahmud və Teymur Rüstəmovlara müraciət olunur. Beləliklə abidənin hazırlanması işinə heykəltaraşlar ailəsi cəlb edilmişdir.

Heykəlin müəlliflərindən biri olan Teymur Rüstəmov bildirir ki, "Bir kompozisiyada Xocalı gecəsində baş vermiş bütün faciələri və dəhşətləri əks etdirmək lazım idi, əlində ölmüş uşaq tutmuş qadın isə bu təsvirdə açar rolunu oynadı." Heykəlin digər müəllifi Mahmud Rüstəmov isə qeyd edir ki,

Abidə kompleksin məzmununda elə ciddi dəyişiklik olmayıb. Hər iki heykəldə ana öldürülmüş körpəsini əlləri üzərində tutub. Sadəcə birinci heykəldə ana körpəni başı üzərində, ikincidə isə qolları üstündə təsvir olunub. 26 fevral 2008-ci ildə yeni abidənin açılışı olmuşdur.

Birinci heykəl

1993-cü ildə qoyulmuş “Ana fəryadı” abidəsində Xocalı qadınlarının timsalı olan gənc qadın erməni cəlladları tərəfindən öldürülmüş körpəsini başı üzərinə qaldırıb. Bu görkəmdə həm imdad, fəryad var, həm də ittiham əks edilmişdir. Sanki, eyni taleni yaşamış Xocalı qadınlarının təmsilçisi bütün dünyanı ittiham edir, onlardan cavab tələb edir.

1993-cü ildə ucaldılmış abidədə ana ermənilərdən canını qurtarıb qaçan Xocalı qadınları kimi hərəkətlidir. Təsvir edilmiş ananın paltarı Xocalı qadınlarının min bir əzab-əziyyətlə qarlı-şaxtalı gecədə, meşələrdən, çaylardan keçib gəldiyini əks etdirir. Həmin abidədə qadın ayaqyalındır.

İkinci heykəl

Abidə tunc və qara qranitdən hazırlanmışdır. hazırlanmışdır. Abidənin hündürlüyü 8.6 m, heykəlin hündürlüyü isə 3,2 m-dir. Heykəldə evdən gecə köynəyində qaçmağa məcbur olmuş və əlindəki ölmüş körpəni ürəyinə sıxmış ana təsvir olunmuşdur. Heykəlin hazırlanması zamanı Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Çingiz Mustafayevin çəkdiyi fotolardan da istifadə olunmuşdur.

Abidənin postamentində yerləşdirilmiş barelyeflərdə soyqırımı zamanı öldürülmüş qadınlar, uşaqlar, qocalar, eyni zamanda ölmüş körpəni kamera ilə çəkən Çingiz Mustafayevin özü təsvir olunmuşdur. Postamentin aşağı hissəsində isə soyqırımı haqqında rəqəmli faktlar və öldürülmüş insanların siyahısı qeyd edilmişdir.

• Xocalı soyqırımı