Çiçen-İtsa — mayyalılar tərəfindən ən son klassik mədəniyyət dövründə tikilmiş Kolumb əvvəli şəhərdir. O, arxeoloji cəhətdən Meksinanın Yukatan ştatındakı Tinum bələdiyyəsində yerləşir.

Çiçen-İtsa
El Castillo (Kukulkan piramidası) arxeloji sahənin mərkəzindəki əsas abidədir.
20°40′59″ şm. e. 88°34′07″ q. u.
Ölkə  Meksika
Yerləşir
Aidiyyatı Mayya sivilizasiyası
Tikilmə tarixi Klassik dövrün sonlarından erkən postklassikə keçiddə
Rəsmi sayt
Rəsmi adı: Pre-Hispanic City of Chichen-Itza
Tipi Mədəni
Kriteriya i, ii, iii
Təyin edilib 1988
İstinad nöm.
Dövlət Meksika
Region Latın AmerikasıKarib Hövzəsi
Çiçen-İtsa (Meksika)
Çiçen-İtsa
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Çiçen-İtsa son klassik dövrdən (600-900) başlayaraq ən son klassik dövrdə (800-900) bütövlükdə və hətta post-klassik dövrün (900-1200) erkən illərində şimali mayya ovalıqlarının əsas fokus nöqtəsi olmuşdur. Ərazidə Şimali Mayya ovalıqlardakı Puuk və Çenes və həmçinin mərkəzi Meksikada rast gəlinən digər arxeoloji üslubların qalıqları cəmləşmişdir. Burada mərkəzi Meksika üslublarına rast gəlinməsi ilk öncə birbaşa miqrasiya və ya Meksika tərəfindən işğalın nəticəsi kimi başa düşülürdü, lakin ən müasir araşdırmalar bunun mədəni diffuziya nəticəsində baş verdiyini qeyd edir. Çiçen-İtsa mayya sivilizasiyasına aid ən böyük şəhərlərdən biri idi.

Ad və orfoqrafiya

Mayalılara məxsus “Chichen İtsa” adı “İtsa quyusunun ağzında” mənasını verir. Yəni, chi' sözü ağız və ya kənar, chʼen və ya chʼeʼen sözləri isə quyu kimi tərcümə olunur. Itzá isə şimali yarımadada iqtisadi və siyasi üstünlük əldə etmiş etnik qrupun adıdır. Bu sözün tərcüməsi ilə bağlı ehtimallardan biri “suyun sehrbazı (və ya sehri)” dir. Belə ki, its sözü sehrbaz, ha sözü isə su mənasını verir.

Adın ispan dilində yazılışı “Chichén Itzá” dır və bəzən başqa dillərdə də hər iki sözün son hecasındakı vurğu işarələri həmin hissənin daha qüvvətli deyildiyini göstərmək üçün saxlanılır. Digər istinadlar isə Mayya orfoqrafiyasını üstün tutur (Chichʼen Itzaʼ, tələffüzü: [tʃitʃʼen itsáʔ]). Bu yazılış forması chʼ və ch arasındakı fonematik fərqliliyi qoruyur və hər iki dildə chʼeʼen əsas söz olaraq qalır (lakin bu söz mayyalılarda vurğulanmır).

Çilam-Balam kitablarındakı dəlillər bu şəhər üçün şimali Yukatanda İtsa hegemonluğuyla bağlı olaraq meydana gəlmiş daha qədim bir adın olduğunu göstərir. Əksər mənbələr birinci sözün “yeddi” mənasını verdiyini bildirsələr də, adın digər hissəsinin tərcüməsi ilə bağlı ciddi mübahisələr vardır. Vahid standart orfoqrafiyanın olmaması səbəbindən bu adın tam mənasını müəyyənləşdirmək çətindir, amma onun Uuc Yabnal ("Yeddi böyük ev"), Uuc Hab Nal ("Yeddi kollu məkan"), Uucyabnal ("Yeddi böyük hökmdar") or Uc Abnal ("Abnalın yeddi sırası") kimi tərcümə olunması ehtimalı vardır. Son klassik dövrə aid bu ada həm Çumayel Çilam-Balam kitabında, həm də dağıntılardan aşkara çıxarılmış heroqlif yazılarında rast gəlinir.

İstinadlar

Xarici keçidlər

  • 2017-02-23 at the Wayback Machine
  • Məlumatın Mənbəyi: Əyləncə.az, T.Rasiboğlu—Dünyanı Öyrənək
Mənbə — ""

Informasiya Melumat Axtar

Anarim.Az

Sayt Rehberliyi ile Elaqe

Saytdan Istifade Qaydalari

Anarim.Az 2004-2023